Kvant nazariyasi uchun 3 daqiqadan

 
3 soniyalik fakt
 
 
Kvant zarrachalari, 
ayniqsa o‘zaro «bog‘lab 
qo‘yilgan» zarrachalar 
axborotni maxfiy shifr 
bilan uzatish imkonini 
beradi va bunda shifr 
kaliti ham ushbu 
zarralarning o‘zi bo‘ladi.
Aloqador mavzular: 
 

Kvant spini
 
(35-sahifa) 

E.P.R. paradoksi
  
(89-sahifa)

Bell tengsizligi
  
(91-sahifa) 
Mulohaza uchun 3 
daqiqa: 
 
Kvant chigalligi 
bo‘yicha eng ilg‘or 
mutaxassislardan biri 
Anton Saylinger 2004-
yilda «bir martalik 
bloknot» deb 
nomlanuvchi va 
tomoshabopligiga ko‘ra, 
barcha laboratoriya 
tadqiqotlaridan ham dov 
beruvchi kvant 
tajribasini amalga 
oshirdi. U Avstriya 
poytaxti Venada 
joylashgan Avstriya 
banki va Vena shahar 
ma’muriyati orasidagi 
suvoqova tarmog‘idan 
500 metrlik kabel 
o‘tkazib, uning 
yordamida, kvant 
shifrlashni qo‘llash 
orqali, ma’muriyat 
fondidan bankdagi 
universitet hisob-
raqamiga 3000 yevro 
o‘tkazib bergan.
Biografiyalar uchun
3 soniyadan: 
Charlz Bennet
(1943) 
AQSHlik fizik. 
Informatika 
mutaxassisi.
Anton Saylinger
(1945) 
Avstriyalik fizik. Kvant 
chigalligi bo‘yicha 
mutaxassis. 
Jil Bassar
(1955) 
Fransiya va Kanada 
olimi. Kvant 
kriptografiyasi 
bo‘yicha mutaxassis.
Kvant shifrlash 
usulidan foydalanib, 
2004-yilda Vena 
bankiga mablag‘ 
o‘tkazilgan.

---

---

Kubitlar
Elektron «spin» (aylanish) deb nomlanuvchi 
xossaga ega bo‘lib, u turli xil qiymatlarni («soat 
strelkasi bo‘ylab» yoki, «soat strelkasiga teskari») 
qabul qilishi mumkin. Elektron spini ba’zi 
materiallarning magnit xossasi ta’sirida o‘zgarishi 
mumkin. Xususan, lazer nurlari oqimi bilan 
nurlantirilsa, elektronlar superpozitsiya holatiga 
o‘tishi, ya’ni, yuqorida aytilgan ikki xil holatining har 
ikkalasiga bir vaqtning o‘zida ega bo‘lishi mumkin 
bo‘ladi. Bunday hollarda elektronning muayyan aniq 
bir spinini ko‘rsatish o‘rniga, uning u yoki bu 
holatdan qaysidir birida ekani ehtimoli mavjudligi 
ko‘rsatiladi. Bunda, elektron spinining har xil 
yo‘nalishlariga, oddiy kompyuterdagi bit singari, 0 
yoki 1 qiymatlarini biriktirish mumkin bo‘ladi. 
Kompyuterdagi «bit» axborot birligiga o‘xshash 
tarzda, elektron spini orqali (yoki, istalgan boshqa 
kvant zarracha orqali) saqlangan axborot birligini 
«kvant biti» deyiladi. Kvant bitini mutaxassislar 
qisqacha qilib «kubit» deyishga odatlanishgan. 
Kubitlar o‘zining moddiy asosiy bo‘lgan kvant 
zarrachaning superpozitsiya holatiga va unga mos 
tasodifiylik xossasiga ega bo‘lishi tufayli, oddiy 
bitdan ko‘ra ko‘proq axborot saqlay oladi. Kubitlarga 
misol tariqasida, fotonlarning gorizontal yoki vertikal 
qutblanishini, yoki, bir vaqtning o‘zida ikki xil spin 
holatiga ega bo‘lishi mumkin bo‘lgan atom 
yadrolarini keltirish mumkin. Superpozitsiya – juda 
nozik va beqaror xossa bo‘lib, undagi juda kichik 
o‘zgarish ham, superpozitsiyaning yo‘qolishiga va 
sistema muayyan aniq bir qiymatga o‘tishiga olib 
keladi. 
Ushbu 
hodisani 
kvant 
fizikasida 
dekogerensiya deyiladi.
 
3 soniyalik fakt