Kutubxonashunoslik

Kutubxonashunoslik va ijtimoiy fanlar 
Kutubxonashunoslik boshqa ilmiy fanlarga: madaniyatshunoslik, 
sotsiologiya, pedagogika, psixologiya, iqtisod, matematika va boshqalar 
bilan ham juda yaqin faoliyat olib boradi. 
Kutubxonashunoslik va madaniyatshunoslik
Kutubxonashunoslik umuminsoniyat madaniyatini tarkibiy qismini 
o‘rganar ekan, ushbu madaniyatni bir qismi sifatida, u 
madaniyatshunoslik fani bilan uzviy bog‘langandir. Madaniyatshunoslik 
fani ma’naviy rivojlanish qonuniyatlarini murakkab bir hodisa sifatida, 
uni turli sohalari o‘rtasidagi aloqalarni o‘rganuvchi fandir. 
Madaniyatshunoslikning 
umumiy 
qonuniyatlariga 
ko‘ra 
kutubxonachilik nazariyasi 
va amaliyoti 
jamiyatning 
madaniy 
hayotining bir sohasi sifatida qaraladi va shu asosda o‘rganadi. 
Madaniyatshunoslik uchun jamiyatning umumiy va uni boshqa 
qatlamlarini madaniy rivojlanishi, aholini madaniy ehtiyojlarga bo‘lgan 
talablarini rag‘batlantirish va ularni samarali ravishda qondirish 
vositalari, har tomonlama yetuk, komil insonni shakllantirishning 
optimal yo‘llarini izlash birinchi darjadagi ahamiyatga egadir. Bularni 
barchasi madaniyatshunoslik fani orqali kutubxonashunoslik uchun ham 
ahamiyatlidir. 
Madaniyatshunoslik fani uchun kutubxonashunoslik madaniyatning 
yirik sohasi bo‘lgan axborot - kutubxona faoliyati haqida faktografik va 
nazariy axborot beruvchi muhim manba sifatida ahamiyatlidir. Aytish 
mumkinki, axborot-kutubxona faoliyatiga qarab u yoki bu mamlakatning 
madaniy rivojlanish darajasiga baho berish mumkin. 

---

55 
Kutubxonashunoslik va sotsiologiya 
Kutubxonashunoslik fanida sotsiologiya va ijtimoiy psixologiya 
fanlari erishgan yutuqlardan va bu fanlarning ilmiy tadqiqot usullaridan 
keng foydalanish an’anasiga deyarli bir asr bo‘lib qoldi. 
Kutubxonashunoslik fanida ijtimoiy psixologiyaning nazariyalari va 
usullaridan, ayniqsa so‘rovnoma, intervyu va shuningdek guruhli 
eksperiment usullaridan faol foydalanilmoqda. Ular asosida yirik va 
lokal sotsiologik tadqiqotlar o‘tkazildi. Bu tadqiqotlar aholini barcha 
qatlamlari: bolalar va yoshlar, mahalliy millat ayollari, olimlar va 
mutaxassislarni axborotga bo‘lgan talablarini qondirishda, umuman 
ularni madaniy darajasini oshirishda, kutubxonalar, kitob va o‘qishning 
o‘rnini belgilashga qaratilgan edi.
Kutubxonashunoslikda nisbatan yangi bo‘linma - “Kutubxonachilik 
sotsiologiyasi” tashkil topdi. Kutubxonalar va kutubxonachilik ishini 
faoliyatini sotsiologik tahlil qilish, kitobxonlik qiziqishlari va talablarini 
tabiatini, o‘qishni jamiyat tizimidagi o‘rnini belgilash va uni insonni 
ma’naviy dunyosini shakllantirishdagi rolini belgilash imkonini beradi.