Kurs ishi mavzu: Fransiya inqilobi (XVIII asr oxiri)davrida siyosiy kuchlar faoliyati Ilmiy rahbar: Xolliyev a bajardi: Ilasheva n toshkent 2021 Reja: Kirish I bob

I Bob. Fransiyada XVIII asrda inqilob

1.1 Bastiliyaning qulashi inson va fuqaro huquqlari to‘g‘risidagi deklaratsiyani qabul qilinishi

Inqilobiy voqealar va o‘zgarishlardan oldin jamiyat hayotidagi inqiroz tendensiyalari - moliyaviy inqiroz, odamlarning qashshoqligi, shuningdek, qirolning jamiyatning asosiy sinf guruhlari bilan munosabatlaridagi keskinlik yuzaga keldi. 1787-1788-yillarda qirol hukumatining soliqqa tortishda uni tenglashtirish niyati bilan chiqarilgan zodagonlarning qo‘zg‘oloni bo‘ldi(savdogarlar, hunarmandlar, burjua, advokatlar, kichik amaldorlar). Bu davrda dvoryanlar konstitutsiyaviy tuzum tarafdorlari bo‘lib, shtatlar tomonidan ovoz berilib, mahalliy hukumat bilan bog‘liq muammolarni provinsiya shtatlarining maxsus saylangan vakiliga topshirishgan. Ular, albatta, shaxsiy erkinlik kafolatlari va ularning katta imtiyozlarining daxlsizligi haqida juda tashvishlandilar. Fransuz inqilobi, shuningdek, mavjud bo‘lgan axloq va buyruqlar g‘oyaviy va falsafiy tanqid qilish bilan tayyorlandi. Bundan tashqari, Amerika inqilobchilarining tajribasi uning dasturiy hujjatlariga ta’sir ko‘rsatdi. Qirol Lyudovik XVI 1788-yil 8-avgustda Qirollik Kengashining qarori bilan Bosh shtatlarni chaqirdi. Sentyabr oyida Parij parlamenti qirol tomonidan chaqirilgan Bosh shtatlar, 1614-yildagi so‘nggi yig‘ilishidagi kabi tarkib topishi kerak, degan qarorga keldi. Bunda uchta mulkdan, har bir mulk bir xil miqdordagi vakillarga va alohida ovozlarga ega. Biroq, uchinchisi sezilarli moliyaviy va siyosiy kuchga aylangan mulk, o‘z shartlarini qo‘yishga muvaffaq bo‘ldi – o‘z vakolatxonasini ikki baravar oshirishga (dvoryanlardan 301 nafarga qarshi 588 deputat va ruhoniylardan 270 deputat). Uchinchi hokimiyatdan deputatlar saylovi sinf yig‘ilishlarida bo‘lib o‘tdi, unda saylovchilarning mandatlari tuzildi va muhokama qilindi (40 mingga yaqin shunday hujjatlar saqlanib qolgan). Dastlabki ikkita mulk vakillari shaxsan bosh shahar (ma’muriy okrug) ga borishdi,saylov yig‘ilishini tuzishdi. Hatto zodagonlar sinfiga mansub va mulkka ega bo‘lgan ayollar ham ushbu uchrashuvlarda o‘z vakolatlarini vakolatli shaxs shaklida, ishonchnoma bilan taqdim etishlari mumkin edi. 1789-yil 5-mayda Versal saroyida Bosh shtatlarning yig‘ilishi boshlandi. Ishtirokchilar g‘ayrioddiy mustaqillik va tashabbuskorlikni namoyish etdilar. 17-iyun kuni ruhoniylar va dvoryanlarning quyi qatlamlari tomonidan qo‘llab-quvvatlangan uchinchi hokimiyat deputatlari: Abbot Emmanuel Siesning taklifi e’lon qilindi va o‘zlarini Milliy Majlis tomonidan, so‘ngra 9-iyulda o‘zlarini Ta’sis yig‘ilishi (Ta'sis majlisi) deb o‘zgartirdilar. Shu bilan birga, saylovchilarning mandatlaridan talablar amalga oshirildi. Xuddi shu yig‘ilish tantanali ravishda Lyudovik XVI ni "fransuz erkinligini tiklovchi" deb atashga qaror qildi. O‘zgarishlarning o‘xshash yo‘nalishi bir qator mandatlarda, masalan, Parij okrugidagi saylovchilarning mandatlarida bashorat qilingan edi, u yerda bunday umumlashtirish mavjud: "Yevropadagi eng qudratli davlat o‘zi uchun konstitutsiya ishlab chiqishga tayyorlanmoqda, hokimiyatni suiiste'mol qilish imkonsiz bo'lib qoladigan qat'iy tartibni o'rnating ... Buyruqning" Huquqlar deklaratsiyasi "deb nomlangan qismida quyidagilar yozilgan edi:" Biz uning asosiy va konstitutsiyaviy qonun sifatida tan olinishini talab qilamiz: barcha odamlar erkin tug'ilishgan; har kim o'z xavfsizligi va o'zi va mol-mulki ustidan to'liq nazorat qilish huquqiga ega. " Fuqaro erkinligi kafolatlari muhokama qilinayotganda, sudyalar sudida qatnashish huquqini tan olish talabi bilan birga, "barchaning tabiiy huquqi fuqarosi to'g'risida "yoki kasb, hunarmandchilik va savdo erkinligiga bo'lgan huquqni tan olish bilan birga, krepostnoylik huquqini bekor qilish kerakligi va" qora tanlilarning (koloniyalarda) qulligi tabiiy qonunga ziddir "deb aytilgan. Konstitutsiya bobida boshqaruvning monarxiya shakli saqlanib qolingan, ammo monarx hokimiyati qonun bilan cheklanishi kerakligi aytilgan; qonun chiqaruvchi hokimiyat millatga tegishli bo'lganligi sababli, qonun qirolning roziligini olgan umumiy irodaning ifodasidir. Sud hokimiyatining funksiyalari ijro hokimiyati funksiyalari va qirol nomidan faqat sud hokimiyati a'zolari yoki millat tomonidan tasdiqlangan sudyalar tomonidan amalga oshirilishi mumkin. Podsho Konstitutsionlarni tarqatishga harakat qiladi, ammo qarshilikka duch keladi. 20-iyun kuni qirol deputatlar ishini soddalashtirishga yana bir urinish qilib, ularga o'z vakilini sinf guruhlariga bo'linib, alohida o'tirishni talab qilib yubordi. Bunga javoban, dastlabki davrlarning eng mashhur siyosiy ma'ruzachilari va arboblaridan biri bo'lgan graf Mirabo qirolning elchisiga juda ajoyib so'zlarni aytadi: "Sizda na joy, na ovoz, na oramizda so'zlash huquqi yo'q, Xo'jayin va unga odamlarning irodasi bilan biz borligimizni va bizni bu yerdan faqat bayonot kuchi bilan olib tashlash mumkin emasligini ayt ".Lyudovik XVI Versalda qo'shimcha qismlarni tortib oldi. Majlisga qarshi repressiyalar tahdidi Parijda xalq qo'zg'olonini qo'zg'atdi. 14-iyul kuni katta qurollangan olomon absolutizm ramzlaridan biri bo'lgan Bastiliya qal'a-qamoqxonasiga yaqinlashdi.14-iyul kuni ertalab nogironlar uchun mehmonxonada bir necha o'n minglab qurollar musodara qilindi. Bastiliya garnizoni hozirgi paytda 114 kishidan iborat edi (82 nogiron va 32 nafar shveytsariyalik), ular Bertran Rene Jordan, Markis de Launay va 13 ta to'p bilan Los-Parma paradi boshchiligida edilar (ulardan atigi 4 nafari foydalanishga yaroqli edi). Biroq, qal'aning asosiy mudofaasi ko'priklar va qalin devorlar edi. Bastiliya komendanti Markiz de Launayning ixtiyoriy ravishda taslim bo'lish taklifiga salbiy javobdan so'ng, odamlar (Kamil Desmoulins boshchiligidagi 600 dan 1000 gacha qo'zg'olonchilar) hujumga o'tdilar. Shu bilan birga, Parijda Lyudovik XVI bilan 5000 shveytsariyalik, 3000 avstriyalik va nemislar, knyaz de Lambesk va Baron de Bezanval bo'lgan, ammo ular hech qachon Bastiliyaning kichik garnizoniga yordam berishmagan. Qo'zg'olonchilar soni tezda 60 ming kishiga etdi (shundan atigi 20 ming kishi qurollangan). 1200 dan 1400 gacha bo'lgan birinchi hujum paytida 20-25 isyonchi o'ldirilgan va 35-40 kishi yaralangan. Biroq, shunga qaramay birinchi tashqi ikkitasiga kirib boradilar va ko'prikning zanjirlarini bolta bilan kesib, odamlar komendantning kvartirasi va qo'riqchilar qarorgohi joylashgan ikkinchi hovliga shoshildilar. Ikki tomondan ham shiddatli otishma boshlandi. O'zlarini yuqoridan otilgan o'qlardan himoya qilish uchun odamlar uchta katta somon yukini olib kelib yoqishdi; qalin tutun qamal qilinganlarning ko'zlaridan hujumni yopdi. Jang mudofaachilarning o'q-dorilarini tugata boshlaguncha davom etdi va isyonchilar soni yuz mingga yetdi (Parijda 800 ming aholi yashaganiga qaramay). Keyin Launay Versalning yordamiga umid bog'laydigan hech narsa yo'qligini va qamalga qarshi tura olmasligini bilib, Bastiliyani portlatishga qaror qildi. Ammo u yong'oq jurnali bilan pudralar jurnaliga tushganida, unga ikki kishi Bekkar va Ferran shoshilib, fitilni olib, harbiy kengashni chaqirishga majbur bo'lishdi. Taslim bo'lishga deyarli bir ovozdan qaror qilindi. Oq bayroq ko'tarildi va tushirilgan ko'prik ustidan katta odam Bastiliya hovlisiga kirdi. Bir nechta zobitlar va askarlar darhol osib qo'yildi;Markis de Launayning boshini nayzaga ilishdi. Bastiliya mahbuslarining hammasi ozod qilindi va qal'aning eng qimmatli arxivi talon-taroj qilindi. Bastiliyani qamal qilish va bosib olish insoniyat tarixidagi eng buyuk voqealardan biridir. Bu nafaqat zamondoshlar, balki keyingi avlodlar nazarida ham katta ahamiyatga ega edi. Bastiliyani qo'lga kiritish inqilobchi erishgan hamma narsaning ramzi bo'ldi, siyosiy ozodlik orqali "Bastilya" so'zining o'zi hamma uchun mashhur bo'lib qoldi. Jan Jaures yana shunday yozgan: “Bastiliyaning qulashi juda katta taassurot qoldirdi. Yer yuzidagi barcha odamlarga butun insoniyat zindoni qulab tushganday tuyuldi. Bu nafaqat inson huquqlarini e'lon qilish, balki odamlarning inson huquqlariga xizmat qilish kuchini e'lon qilish edi. Parijdan, barcha ezilganlar uchun nafaqat yorug'lik, balki umid ham keldi va bu soatda qullik zulmatidagi millionlab yuraklarda nur yoqildi.Men ozodlikman”. 1789-yil 14-iyuldagi qo'zg'olon inqilobning boshlanishi edi. Lyudovik XVI yon berishga va Milliy Majlis qarorlarini qabul qilishga majbur edi. 1880-yildan buyon Bastiliyani qabul qilish Frantsiyada milliy bayram sifatida nishonlanib kelinmoqda.