Kurbanova durdona salaxitdinovna gimnastika va uni o

4.5.2 Texnika tuzilishi va asoslari 
Jismoniy nuqtai nazardan 21, 25-rasmda ko‘rsatilgan holatdagiga o‘xshash 
muvozanatlar cheklangan turg‘un muvozanatga kiradi. Mazkur holatda 
gimnastikachining muvozanati qachonki sportchi tanasining og‘irlik markazi 
(T.O.M.) chizig‘i
 
tayanish maydonidan o‘tsagina saqlanish mumkin. 22-rasmda 
ikkala holat sxema shaklida ko‘rsatilgan.
Birinchi holatda (a) gimnastikachi t.o.m. tayanch ustida joylashgan va tana 
turg‘unlikni saqlamoqda. Ikkinchi holatda (b) gimnastikachi oldinga ortiqcha 
egilgan, t.o.m chizig‘i
 
tayanish maydoni chegarasidan chiqib ketgan va muvozanat 
buzilib gimnastikachi oldinga yiqilyapti. Yiqilish og‘irlik kuchi orqali keladi, ya’ni

---

103
t.o.m. chizig‘i
 
tayanish maydoni 
chegarasidan chiqib ketganidan so‘ng 
tashqi yiqituvchi kuch sifatida ish 
boshlaydi.
Muvozanat 
holatlarida 
gimnastikachi tanasining turg‘unlik 
darajasi jismoniy nuqtai nazardan ikki 
asosiy omilga bog‘liqdir. Ulardan biri 
– tayanish maydonining o‘lchami.
22-rasm
 
23-rasmda tananing maydoni solishtirib ko‘rsatilgan, ya’ni gimnastikachi 
oyoqlarni kerib turib chap oyoq oldinda (a), III pozisiya holatida (b), oyoqlarni 
kerib
 
oyoq uchida
 
turibdi (v), bir oyoqda to‘liq oyoq kaftida (g) va yuqorigi oyoq 
uchida (d), bir oyoq uchida muvozanat saqlab (e). Rasmlarni tahlil qila 
turib oyoq bilan tayanish harakteriga qarab tayanishning chiziqli maydonida 
katta o‘zgarishini ko‘rish mumkin. Shunga muvofiq uni turli o‘qlarda tebranishda 
tananing turg‘unligi ham turlichadir. Frontal o‘qda oddiy turishda tananing 
turg‘unligi sagital o‘qqa nisbatan ancha yuqori bo‘ladi. Bir oyoqda tik turganda u 
oldin-orqa yo‘nalishda ko‘proq bo‘ladi (23,g)
To‘liq oyoq kaftida va oyoq uchida turishda tayanish maydoni juda na’munali 
solishtirilgan (23-rasm, g, e). Ikkinchi holatda maydon kam va bu oyoq uchida tik 
turishda turg‘unlikni saqlash katta qiyinchilik talab qilishini bildiradi. Cheklangan 
turg‘un muvozanat holatida boshqa turg‘unlik omillaridan biri gimnastikachi t.o.m 
ni tayanch darajasi ustidan joylashgan balandligi hisoblanadi. T.o.m. boshqa
sharoitlarda qancha yuqori joylashsa, tana turg‘unligi shuncha past, 
muvozanat saqlash shuncha qiyin bo‘ladi. Shuning uchun tana a’zolari yuqorida 
joylashadigan muvozanat turlarini bajarish qiyindir. Muvozanat holatida 
gimnastikachi tanasi turg‘unligi darajasini baholay oladigan umumiy tavsifnoma
turg‘unlik burchagi hisoblanadi. 

---

104
Qandaydir bir ma’lum o‘qda tanani tebranishini tananing turg‘unlik burchagi 
orqali 24-rasmda ko‘rsatilganidek aniqlanadi. Shuning uchun mazkur tavsif ikkala 
ko‘rsatkichni o‘z ichiga oladi – T.O.Mning joylashgan balandligi va tanlangan 
o‘qda tayanish maydonining o‘lchami.