Kostum va moda tarixi

VIII BO‘LIM. XX–XXI ASRLAR  
KOSTUMI TARIXI
8.1. XX–XXI ASRLAR JAHON KOSTUMI TARIXI
XX asr jahon san’ati siyosiy, ilmiy, texnik, ijtimoiy 
o‘zgarishlar davri bo‘ldi. San’atda individual xususiyatlarni 
talqin qilishga intilishning yangi shakllari qator uslublarni 
vujudga keltirdi. Avangard nomi bilan umumlashgan ushbu 
uslublar rassomlar ijodida davr dramasini sokin sahnalashtirish 
yo‘lidan emas, unga qarshi tura olish xususiyati bilan 
ijodiy buhronga olib keldi. Avangardizm yo‘nalishi fovizm, 
ekspressionizm,  pop-art,  futurizm,  kubizm,  metafizik  rang-
tasvir, dadaizm, syurrealizm, giperrealizm, konseptualizm 
kabi uslublarni birlashtirdi. Ushbu yo‘nalishlarda ijod qilgan 
rassomlar tasviriy san’atning mazmuni, shaklini yangi metodlar 
bilan boyitdi. Fovizm oqimida A. Matiss, A. Deren, A. Marke, 
J. Brak va boshqalar ijod qilganlar. Zamonaviy tanqidchilar 
tomonidan kinoya tarzida berilgan ushbu oqim vakillari 
asarlari bevosita naturani, borliqni kuzatish asosida yaratiladi. 
Rassomlar o‘z asarlarida ibtigoiy san’at, o‘rta asr va Sharq 
san’ati uslublaridan foydalanib, yangi estetik tuyg‘ularni 
berishga harakat qildilar. 
Ekspressionizm yo‘nalishi 1920-yillarda davrning o‘t-
kir inqirozlarining aks sadosi sifatida yuzaga kelgan. 
«Ekspressionizm» termini ilk bor X. Valden tomonidan 
qo‘llangan (1911) bo‘lib, unda asosan, ijodkorning subyektiv 
tasavvurlari, his-tuyg‘ulari ifodalandi, ulardagi ehtiroslilik va 
jiddiylik asarlarga jo‘shqinlik baxsh etdi. Yo‘nalish vakillari 
golland rassomi Van Gog,  norvegiyalik E. Munk, belgiyalik 
J. Ensor ijodidan ta’sirlandilar. «Ko‘prik» uyushmasi a’zolari 
E. Kirxner, M. Pexshteyn, E. Xekkel va boshqalar ushbu 
yo‘nalishda ijod qilishdi. 

---

87
O‘tgan asrning boshlarida paydo bo‘lgan oqimlar keyingi 
yillarda san’at estetikasining asosiy yo‘nalishlarini belgilab 
berdi.