Kostum va moda tarixi

Ayollar libosi. XVIII asrda ayollar 
libosiga karkas yubka yana qaytib keldi. 
Korset orqa tomondan qattiq, ya’ni tortib bog‘lab qo‘yilgan. 
Asrning ikkinchi yarmiga borib, panye ikki etakli, har bir etagi 
bo‘ksaning bir tomoni uchun mo‘ljallangan va tesmalar bilan 
biriktirilgan  alohida-alohida  fijmalar  bilan  almashdi.  Ushby 
asos ayollar libosi siluetini uchburchak shakliga kiritdi. Asr 
boshiga kelib, mana shu karkas asosida ayollarning yangi 
libosi – kuntush yoki Vatto skladkali ko‘ylagi paydo bo‘ldi. Bu 
yengil bichimli, tor yelkali, beldan pastga qarab karkas asosida 
kengaygan ko‘ylak bo‘lib, uning go‘zalligi orqa qismidagi 
butun bo‘y bo‘ylab tushgan katta skladkalarida edi (39-rasm). 
Libosni naqshli och rangli shoyi paypoqlar, baland, bukilgan 
poshnali tuflilar to‘ldirib turar edi. 
Ayollar libosining keyingi rivojlanish bosqichi uni ikki 
uchburchak, ya’ni uchlari bel chizig‘ida uchrashgan shakliga 
qaytardi.  Qalin,  qattiq,  juda  ochiq  ko‘ylak  lifi  keng,  yon 
tomonlari juda katta shishirilgan yubka bilan uyg‘unlashdi. 

---

83
Ko‘ylak gafreli pirpiraklar, bantiklar, rozetkalar va sun’iy gullar 
bilan bezalgan (40–41-rasmlar). Libos tarixida 40-yillardan 
boshlab  katta,  keng  relyefli  dekorlar  eng  ko‘p  tarqalgan  davr 
boshlandi. 
39-rasm.
40-rasm.
41-rasm.
70-yillar oxirida Fransiyada klassitsizm uslubidagi ingliz 
modasi keng tarqaladi. Ayollar va erkaklar libosida aralash, 
eklektik shakllar paydo bo‘ladi. U ichki tor ko‘ylak (lif va 
yubka) va butun bichimga ega ustki oldi ochiq ko‘ylakdan 
iborat  bo‘lgan.  Ichki  ko‘ylak  lifi  ko‘krak  va  bo‘ksaga 
yopishib turadi, tugmalanadi yoki bog‘ichlar yordamida 
tortib qo‘yiladi. Chuqur va keng dekolte to‘r yoki gafrelangan 
pirpiraklar bilan bezalgan. Ko‘ylakning yuqori qismi, ya’ni 
lifi  ham  tor,  dekolteli  va  ko‘krak  chizig‘idan  o‘tadi  va 
shu yerda katta bant bilan qoti rilgan. Chetlari jimjimador 
ryushlar bilan bezalgan.
Katta bo‘yin o‘mizi ustiga, odatda, ko‘krak usti ro‘moli 
tashlab yurilgan. Yenglar tor va uzun yoki 3/4 uzunlikda 
unchalik katta bo‘lmagan manjetli. Ko‘ylak bilan birga yupqa 
matodan, bezaklangan fartuk taqishgan. Liboslarning ikki 
ko‘ylakdan iborat turi ancha hashamdor sanalgan. Libosning 

---

84
yuqori va pastki qismlari mas sasi deyarli tenglashdi. Ustki 
ko‘ylak sifatida uzun redingotlar (42-rasm), kaltalash tirilgan 
kazakinlar (43-rasm), karako, frachkalar kiyilgan.
42-rasm.
43-rasm.
44-rasm.
XVIII asr ayollar soch turmagi va pariklar asri bo‘ldi, desak 
mubolag‘a bo‘lmaydi.
Davrning birinchi yarmida soch turmagida uncha katta 
bo‘lmagan ochiq peshonaga buklyali yoki lokonli turmaklar 
urf bo‘lgan. 70–80-yillarda soch turmaklari 
juda murakkab bo‘lib, ular hajman ham 
kattalashdi. 
XVIII asr oxirida ayollar o‘rtasida 
baland  poshnali  tufli  urf  bo‘lgan.  Qora 
rangli  tufli  tantanavor  marosimlarga, 
jigarrang  tuflilar  sayr  uchun  mo‘ljallangan 
bo‘lsa, qizil va oq rang zodagon ayollar 
imtiyozi hisoblangan. 
Bosh kiyimlar – chambarlar, setkalar, 
diademalar, tuyaqush patli bashang 

---

85
bog‘ichlar, duxoba va shoyi lentalar, yunoncha naqshli kalta 
jingalak soch turmaklari yana urfda bo‘lgan.
    Yorqin  ranglardagi  tuflilar  tagcharmi  tekis,  past  poshnali, 
lentalar bilan bog‘ichlangan bo‘lib, yunon sandallari kabi 
oyoqni o‘rab turgan. 
Qulaylik, oddiylik, ishbilarmonlik kabi jihatlarni o‘zida 
jamlagan ushbu davr moda yo‘nalishi ham yashashda davom 
etdi. Erkaklar libosida to‘q jun matodan frak, yorqin jilet, 
zamsh kyulotlar yetakchilik qildi (44-rasm).