Kostum va moda tarixi

 – blio,  
elastik movutdan tanaga yopishib turadigan tor ishton-pay-
poq –
 shossa bu davrda urf edi. 

---

46
23-rasm.
XIII asrga kelib ikki yoni tikilgan, 
chuqur o‘mizli syurko deb nomlangan 
yangi kiyim turi paydo bo‘ldi. Syurko-
lar, odatda, kottning ustidan kiyilgan 
 
(23-rasm). 
Kech o‘rta asrlar davri (XIV–XV). 
Bu davrga kelib, bichiqdagi rivojlanish 
sabab, kiyimlarning shakli, tuzilishi va 
bezak chiziqlarida turli-tumanlik paydo 
bo‘ldi. Erkaklar libosi ikki siluet ko‘rinishni 
oldi: qomatga yopishib turuvchi va pastga 
qarab kengaygan keng liboslar. Ushbu 
davr erkaklar libosi o‘tkir uchli poyabzal 
va konus shaklidagi baland bosh kiyim 
bilan birga inson tana shaklini yanada uzaytirib ko‘rsatish bilan 
birga unga harakat erkinligi, chaqqonlik va egiluvchanlik ham 
baxsh etardi. Bu davr tor kiyimlariga kalta, yopishib turadigan 
kurtka  kotardi – old tomonidan tugmalanadigan va bo‘ksada 
bezakli belbog‘ bilan qadaladigan, bo‘ksa uzunligidagi tor 
kiyim. Kotardining yengi turlicha: tor, keng, qanot shaklida. 
Yuqori qismidagi tor yenglar pastga tomon kengayib, tishchalar 
yoki kengligi 10 sm, uzunligi 1,5 metrga boradigan mato 
bo‘laklari bilan bezaklangan (24-rasm). 
XIV asrlarga kelib kotardi belni siqib turadigan va bo‘ksada 
yelpig‘ichsimon taxlamali kalta jaketlar tomonidan siqib 
chiqarildi. Jaketlar yengi baland ko‘tarilgan, burmalangan 
o‘mizga ega bo‘lib, frank burgud modasi belgisi – yelkaning 
to‘g‘ri va baland ko‘rinishini belgilagan.
Tapert ham beldan qattiq siqib bog‘langan va uning ham 
past qismi burmali yoki taxlamali (skladkali) bo‘lgan. Tapertlar 
jaketdan uzunroq bo‘lgan (tizzagacha uzunlikda), chetlari boy 
bezatilgan (25-rasm). Belbog‘, yoqa, yeng va yelka choklarga 
qo‘ng‘iroqchalar taqilgan.

---

47
Kalta tor kurtkalar shossalar va o‘tkir 
uchli oyoq kiyim – pigashlar bilan kiyilgan. 
XIV asrga kelib pigashlar uchi judayam 
uzayib, ular uzunligi egasining jamiyatdagi 
o‘rniga qarab 70 sm gacha borgan. Oyoq 
kiyim rangi ustki libos rangiga mos 
tanlangan.
XIV asr oxiri – XV asr boshlarida 
qoplama va tugmalari qadalmaydigan, turli 
uzunlikdagi ustki kiyim – upelyandlar (26-
rasm) paydo boldi.
Bu davrda bosh kiyimlarning turlari – 
kapyushon, shaperon – osilib turuvchi uzun 
uchli o‘ralgan bosh kiyim, konus 
simon, 
keng va tor ayvonli (chambarakli) fetr va 
movut shlyapalar. Soch turmaklari – uzun 
lokonlar (jamalaklar) va kalta chyolkali. 
Ayollar libosi. Ayollar bir paytning 
o‘zida ikkita tunika kiyib yurishgan: uzun, 
tor yengli uzun va keng tunikalar hamda 
ustki, kalta va keng yengli, bo‘yi kaltaroq 
tunikalar. X–XII asrlardan boshlab tana-
ga yopishib turadigan tor libos lar, tor kalta 
jiletlar paydo bo‘ldi. Metall parchalari bilan bezaklangan 
belbog‘lar bo‘ksaga taqilib, ularning uchlari yerga qadar osilib 
turgan. Ayollar sochlarini yoyib yoki o‘rib yurishar va parcha 
lentalar, obruchlar, dahanga bog‘lana digan chambaraklar taqa 
boshlashdi. Poyabzallar tuzilishi va materialiga ko‘ra xuddi 
erkaklarniki singari bo‘lgan.