Kostum va moda tarixi

Liboslari. Ilk o‘rta asrlardagi roman uslubi liboslarda ham 
o‘z aksini topgan. Roman uslubi ikki madaniyat – Rim, an-
tik va mahalliy bosqinchilik madaniyati uyg‘unligida shak-
llandi. Unga og‘ir vaznlilik, shakllarning kattaligi, yarim 
doira arkalar, og‘ir devorlar, oynalar va eshiklarning katta 
bo‘lmagan o‘ymalari xosdir. Qadalmaydigan kiyimlarning 
sodda bichimi Yevropa kiyimlarida X–XI asrlargacha yashab 
keldi. XII asr – XIV asrning birinchi yarmida erkaklar va 
ayollar liboslari uzun bo‘lib, ular qomatga yopishib turgan. 
Qomatga libosning yopishib turishini bichish usulida amal-
ga oshirilgan. Qomatga libosning yopishib turishi uchun ki-
yimda 3 ta chok qilingan, ya’ni ikki yon va bitta orqa chok  
orqali amalga oshirilgan. Kiyimning past qismi esa 
 
uchburchak shakldagi klinlar yordamida etak qismi tomon 
kengaytiriladi
Endilikda belbog‘lardan belni tortib turish uchun emas, bal-
ki belni ta’kidlab ko‘rsatish uchun va dekorativ bezak sifatida 
foyda lanilgan. Liboslar faqatgina nakladnoy, ya’ni ustiga tash-
lanadigan bo‘lgan. Faqatgina plashlar drapirovkalangan, ya’ni 
burmalangan.
XIV asrning ikkinchi yarmi – XV asrning birinchi chora-
gi (gotika davri) erkaklar kalta kiyimining paydo bo‘lishi va 
ayollar uzun kiyimining yanada boyishi bilan xarakterlanadi. 
Bu davrda tugmalari qadalmaydigan kiyimlarning turli xillari 
keng tarqaldi. Kenglikni hosil qilish uchun vitachkalar qili-
na boshladi. Yengning o‘mizi oval shaklida bichila boshladi. 
Yeng o‘mizga butunlay tikilmay, balki uning ba’zi o‘rinlari 
shnur yoki tesmalar yordamida biriktirila boshladi. Liboslar 
bel chizig‘i bo‘ylab ajratilib bichiladigan bo‘ldi. Gotika davri 

---

45
kiyimlarini bichish va modellashtirish, modani shakllantirishda 
gullab-yashnagan davr bo‘ldi. Aynan mana shu davrga kelib, 
kiyimlarda umumiy badiiy uslublar doirasida liboslar shakli 
tezlikda almashdi. 
XV asrning ikkinchi yarmi – frank-burgund modasi ning 
davri bo‘ldi. Bu davrda yergacha uzaytirilgan, osilib turgan 
yengli, harakatlanishni cheklaydigan, qomatni ko‘rsatib turu-
vchi tor liboslar, uzun tumshuqli poyabzallar, ajoyib, hasham-
dor bosh kiyimlar urfga kirdi, g – shaklidagi qomat siluetiga 
erishish uchun ayollar qorinlariga unchalik katta bo‘lmagan 
yostiqlar – boslar bog‘lab yurishgan. Bo‘yinlarini uzaytirib 
ko‘rsatish  uchun  ayollar  orqa  tomondan  quloqlari  atrofini,  
yuzlarini oval ko‘rsatish uchun manglayni qirtishlab yurish-
gan. 
Erta o‘rta asrlar davrida zig‘ir tolasidan tayyorlangan mato, 
uyda kanopdan to‘qilgan mato, movut, mo‘yna, charm, Sharq 
va Vizantiya shoyilari keng tarqalgan. Ranglar jilosi yorqin, 
toza: olov rang qizil, karmin (och qizil), moviy-zangori, yashil 
ranglar. Kech gotika davriga kelib o‘ziga xos to‘q va xiraroq 
ranglar ham kirib kela boshladi. Xususan, fon rangi – kul rang, 
jigarrang.