Korxona iqtisodiyoti

Ms.obk = Ms.k / Ms ; Ms.ob.b = Ms.b / Ms
Mehnat salohiyatining qoʼnimsizligi umumiy mehnat salohiyatida salbiy oqibatlar natijasida ishdan boʼshatilgan xodimlarning ulushini ifodalaydi. Salbiy sabablar bilan ishdan boʼshaganlar tarkibiga oʼz arizasi bilan boʼshaganlar ham kiradi. Ushbu koʼrsatkichni aniqlash uchun quyidagi formuladan foydalanish mumkin: Ms.kun = Ms.salb / Ms. Mehnat salohiyatining turgʼunligi ham uning holatini ifodalovchi muhim koʼrsatkichlardan biridir. Buni shu korxonada (firmada, kompaniyada) uch yildan ortiq ishlagan xodimlar sonini ((Ms3y) mehnat salohiyatining umumiy miqdoriga boʼlish yoʼli bilan aniqlash mumkin:
Ms.tur = Ms 3 y / Ms.
Mehnat salohiyati bilan taʼminlanganlikni ifodalash uchun quyidagi asosiy koʼrsatkichlar tizimidan foydalaniladi: 1. Mehnat salohiyati bilan shtat jadvalining taʼminlanganligi. 2. Mehnat salohiyati sigʼimi. 3. Mehnat salohiyatining qurollanganligi. 4. Аylanma mablagʼlarning mehnat salohiyati bilan taʼminlanganligi. Mehnat salohiyati bilan shtat jadvalining taʼminlanganligini (Ms.shj.tam)aniqlash uchun bir qancha hisob- kitoblar qilish mumkin. Аvvalo bu boʼyicha umumiy koʼrsatkichni aniqlash lozim. Buning uchun mehnat salohiyatiining haqiqiy miqdori (Ms.x) uning shtat jadvalidagi miqdoriga (Ms.shj) boʼlinadi:
Ms.shj.tam= Ms.x/Ms.shj.
Mehnat salohiyatining sigʼimi (Ms.sg) ham ushbu guruhga kiruvchi muhim koʼrsatkichlardan biri. Uning aniqlash uchun mehnat
salohiyati miqdorini (Ms) yaratilgan (sotilgan) mahsulot (ish, xizmat) hajmining (Q) miqdoriga boʼlinadi:
Ms.sg= Ms/Q Mehnat salohiyatining qurollanganligi yoki asosiy vositalar faol qismining mehnat salohiyati bilan taʼminlanganligi ifodalovchi koʼrsatkichni aniqlash va tahlil qilish muhim ahamiyatga ega. Chunki jahonda ilmiy-texnika taraqqiyoti jadal rivojlanayotgan hozirgi paytda Oʼzbekiston ham orqada qolmasligi, shu yutuq tomon intilib yashashi lozim. Bu esa mehnatning eng ilgʼor texnika va texnologiya bilan qurollanishini taqozo qiladi. Shu tufayli ushbu koʼrsatkichni har bir korxonada aniqlash va tahlil qilish lozim. Buni aniqlash uchun asosiy vositalarning faol qismi (Аv.f) mehnat salohiyati miqdoriga (Ms) boʼlinadi yoki teskarisi: