|
30. korxona faoliyatining yo‘nalishi jihatidan – tashkiliy reja, ishlab chiqarish rejasi, marketing rejasi, moddiy ta’minot rejasi va moliyaviy reja;
31. mo‘ljallanishi jihatidan – korxona boshqaruvchilariga, statistik organlar va yuqori tashkilotlarga, tashqi investorlarga taqdim etiladigan rejalar.
32. Basharotlash – bu, korxona, obyekt yoki hodisaning kelajakdagi ahvoli va ularni amalga oshirish variantlari va muddati to’g’risidagi ilmiy jihatdan asoslangan ko’rsatkichlardir. Bashoratlarni ishlab chiqish jarayoni bashorat qilish, ya’ni kelajakni hozirgi paytdan kelib chiqqan holda oldindan ko’ra bilish deb ataladi. Korxona hamda butun iqtisodiyot miqyosida bashorat qilishning obyektlari
sifatida iqtisodiy, ijtimoiy, fan-texnika va boshqa jarayon va hodisalarni ko’rsatish
mumkin. Korxonalar faoliyatida iqtisodiy bashoratlar alohida va yetakchi o’rin
egallaydi. Ularning asosiy vazifalari qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin:
rivojlanish maqsadlarini belgilash, optimal yo’nalishlar va ularga erishish vositalarini izlab topish, resurslarni va qo’yilgan vazifalarni bajarish muddatlarini belgilash, korxona rivojlanishiga ta’sir ko’rsatishi mumkin bo’lgan cheklashlarni aniqlash.
Bashoratning maqsadi - bozorga ta’sir qiluvchi omillarni, shu bilan birga, xo‘jalikning umumiy ahvoli, tuzilmaviy siljishlar, investitsion faollik, fan-texnika taraqqiyotining iste’molchi va ishlab chiqaruvchilarga ta’sir ko‘rsatishi, an’anaviy mahsulotlardan tashqari korxonaning barqarorligi va raqobatbardoshligiga olib keluvchi yangi mahsulot ishlab chiqarish istiqbolida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan holatlarini belgilashdadir. Korxonalar uchun talabni prognozlashtirish muhim ahamiyatga ega bo‘lib, u ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar turi va miqdorining o‘zgarishini avvaldan aniqlab beradi. Umuman olganda, prognoz rejalashtirishning ilmiy asosidir.
33. Marketing inglizcha “market” so’zidan olingan bo’lib, bozor bilan bog’liq faoliyat ma’nosini anglatadi. Marketing – bu bozor talabini o’rganish va korxonaning faoliyatini unga moslashtirish bilan bog’liq faoliyatdir.
34. Ishlab chiqarish va kapitalning yuksak darajada toʻplanishi, iqtisodiyot tarmoqlarida monopoliyalar hukmronligining, xalqaro bozorda keskin raqobatning vujudga kelishi mahsulot sotish muammosini obyektiv tarzda birinchi oʻringa chiqardi.
35. Marketing nazariy konsepsiya va tijorat faoliyatining oʻziga xos hodisasi tarzida XX asrning boshlarida AQShda o’sha vaqtdagi yirik kompaniyalarning o’zlari ishlab chiqargan mahsulotlarini sotish davomida paydo bo’lgan muammolarni hal qilish yo’lida olib borgan amaliy tadqiqotlari shaklida vujudga kelgan.
36. Mahsulotga mo’ljal olingan marketing. Korxona faoliyati yangi mahsulot yaratishga yoki chiqarilayotganini takomillashtirishga yo’naltirilganda qo’llaniladi.
37. Iste’molchiga mo’ljal olingan marketing korxona faoliyati bozordan kelib chiqadigan talablarni qondirishga yonaltirilgan hollarda qo’llaniladi. Bunda marketingning bosh vazifasi – potensial talablarni o’rganish, bozor “tirqishi”ni izlash. Korxonalarning faoliyatida marketingning ikkala turini bir vaqtning o’zida qo’llash maqsadga muvofiqdir. Mana shunday kombinatsiyalashgan marketing faoliyati integrallangan marketing deb ataladi.
38. Demarketing – ishlab chiqarish quvvatlarining yetarli darajada emasligi, tovar resurslari va xomashyoning cheklanganligi tufayli tovar yoki xizmatlarga bo’lgan talabni kamaytirishga yo’naltirilgan marketing turi. Demarketing asosan kamyob tovarlar va xizmatlar bo’yicha qo’llaniladi. Talabni pasaytirish uchun narxlarni ko’tarish, reklamadan voz kechish va boshqa usullar qo’llanilishi mumkin.
39. Konsentratsiyalangan marketing – marketing harakatlarini bir yoki bir nechta kichik bozorda jamlashni ko’zda tutadi.
40. Marketing tushunchasi rivojlanib borishi bilan tadbirkorlar marketingning korxona faoliyatining boshqa elementlari bilan integratsiyalashuviga olib keluvchi hamda talablarni qondiruvchi marketing konsepsiyasiga e’tibor bera boshladilar. Marketing konsepsiyasi 1960-yillarda paydo bo’ldi. Marketing konsepsiyasiga muvofiq biznesda uzoq muddatli rentabellik asosiy ahamiyatga ega. Marketing konsepsiyasi maqsadli bozorlarning talab va ehtiyojlarini aniqlash hamda ularning istagi qondirilishi raqobatchilarga qaraganda samaraliroq va sifatliroq tarzda ta’minlash korxonaning maqsadlariga erishishining garovi ekanligini tasdiqlamoqda.
41. Marketing konsepsiyasining mohiyatini “talablarni izlab topish va ularni qondirish”, “nima ishlab chiqarilayotgan bo’lsa, shuni sotishga harakat qilish emas, nima sotilayotgan bo’lsa, shuni ishlab chiqarish” kabi iboralar bilan ifodalash mumkin (4.1-rasm).
Do'stlaringiz bilan baham: |
