Коррупция

 
ХАЛҚАРО САВДО 
 
Коррупция халқаро савдога кўп миллиардли зиён етказади. Айнан шу 
сўнгги йилларда халқаро савдо муаммосига қизиқишнинг ўсиши 
сабабларидан 
бирига 
айланди. 
Хусусан, 
америкалик 
экспортчи 
фирмаларнинг таъкидлашича, улар кўпинча қонунга кўра чет эллик 
амалдорларга пора бера олмаслиги сабабли катта фойда ваъда қиладиган 
шартномаларни ютқазади. Аксинча, ЕҲХТ мамлакатларининг кўпчилигида 
хорижий ҳамкорларга пора бериш нафақат тақиқланган, балки солиқларни 
тўлашда даромаддан чиқариб ташланиши мумкин бўлган. Масалан, немис 
корпорацияларида бундай харажатлар йилига тахмиан 5,6 млрд долл. ташкил 
қилган)
32
. Вазият 1997 йилнинг охирида, ЕҲХТ «Халқаро ишбилармонлик 
операцияларини амалга оширишда хорижий давлат мансабдор шахсларига 
пора беришга қарши кураш Конвенцияси» имзолаган пайтдан бошлаб кескин 
ўзгарди. Конвенцияни ижро этиш мақсадларида кейинги йилларда миллий 
компанияларнинг бирон-бир кимсага пора беришини тақиқлайдиган 
қонунлар қабул қилинди. 
 
КОРРУПЦИЯ САБАБЛАРИ 
 
Фундаментал зиддият 
 
Ҳар қандай неъматлар ишлаб чиқариш бу неъматлар истеъмолчиларидан 
олинадигн маблағлар билан ўрни тўлдириладиган маълум бир ресурслар 
сарфини талаб қилади. Хизматчиларнинг иш ҳақи якуний ҳисобда истеъмол 
30
Книги. Ю. В. Латов 
31
Rose-Ackerman S. The Political Economy of Corruption // Corruption and the global economy / Ed. Elliott K. A. 
— Washington, DC: Institute for International Economics. — 1997. — P. 31. 
32
Заграевский С. В. О возможных способах борьбы с коррупцией в России 

---

16 
16 
Коррупция
ҳисобига қопланадиган харажатлар қаторига киради, лекин уларнинг 
фаолияти иш берувчи ва раҳбариятнинг ихтиёри билан белгиланади. Бу 
шундай вазиятга олиб келадики, бунда истеъмолчи хизматчидан зарур товар 
ёки хизмат олади, лекин ушбу хизматчининг фаолиятига тўғридан-тўғри 
таъсир эта олмайди. Солиқлар ҳисобига тўланадиган ва давлат хизматчилари 
томонидан тақдим этиладиган ижтимоий неъмат эса хусусий ҳолат 
ҳисобланади. Амалдорлар фаолиятига амалда фуқаролар пул тўлашига 
қарамай, уларнинг иш берувчиси турли шахсларнинг рақобатлашувчи 
манфатларига алоқадор бўлган қарорларни қонун бўйича қабул қилиш 
ҳуқуқини берадиган давлат ҳисобланади. 
Бирон-бир дискрецион ҳокимлик йўқлигида коррупция бўлиши мумкин 
бўлмасди.
33
Бироқ олий ҳокимликка эга бўлган шахс ёки гуруҳ у белгилаб 
берадиган сиёсатни амалга оширишни мустақил таъминлашга қодир эмас. Бу 
мақсад учун у талаб қилинган ваколатлар берилган маъмурлар тайинлайди ва 
улар тасарруфига зарур ресурсларни беради, улар учун хулқ-атвор қоидалари 
белгилаб беради ва устидан назоратни амалга оширади. Бу ерда қуйидаги 
муаммо вужудга келади: 
1.