Коррупция

СУД ТИЗИМИДА КОРРУПЦИЯ 
 
Қуйидаги келтирилган коррупция шакллари биринчи навбатда, судьяларга 
дахлдор, лекин маъмурий ҳуқуқбузарликлар ҳолатида мос келувчи ишларни 
кўриб чиқиш ваколатларига эга бўлган мансадор шахсларга (ички ишлар 
органлари, ёнғинга қарши назорат органлари, солиқ органлари, божхона 
органлари ва б.) ҳам дахлдор бўлиши мумкин. 
Қонунчиликдаги «санчқи»лар
. Кўплаб меъёрлар айб даражасини, 
ҳуқуқбузарликлар оғирлиги ва бошқа ҳолатларни максимал ҳисобга олиш 
мумкин бўлиши учун судьяга юмшоқ ва қаттиқ жазо турлари ўртасида 
танлашга имкон беради. Бунда судьяда ҳуқуқбузарлик содир этган шахсга 
нисбатан таъсир этиш воситаси пайдо бўлади. Жазонинг юқори ва қуйи 
чегаралари ўртасида фарқ қанчалик катта бўлса, фуқаро шунчалик катта пора 
беришга тайёр бўлади. 
Муқобил маъмурий жазолаш
. Муқобил маъмурий жазо бериш, масалан, 
жарима тайинлаш ёки ҳибсга олиш билан боғлиқ ҳуқуқ меъёрлари мавжуд. 
Кўпчилик «санчқи»-меъёрлардан уларни нафақат жазолар доирасининг 
кенглиги (шундай экан, фуқаронинг пора бериш мотивацияси кучлироқ 
эканлиги), балки одил судни суд ҳукумати эмас, ижроия ҳукумати амалга 
ошириши ҳам фарқлаб туради. Кўплаб ҳуқуқшуносларнинг фикрига кўра, бу 
турдаги жарималардан фойдаланиш фақат жиноий суд жараёнларида ўзини 
оқлайди, лекин маъмурий жараёнда кўп асосларга эга эмас: «Биринчидан, суд 
жараёни очиқлик (ошкоралик), судда ишни кўришнинг тортишувлилик, 
оғзакилик ва бевоситалик тамойилларига асосан ташкил қилинади. 
Маъмурий ишларни кўришда эса аксарият ҳолларда фуқаро ҳукумат 
вакиллари билан юзма-юз қолади. Иккинчидан, маъмурий ҳуқуқбузарлик 
учун ҳатто энг қаттиқ жазо ҳам уни дифференциация қилиш маънога эга 
бўлиши учун жиноий ҳуқуқдаги каби оғир бўлмайди».
25
24
Владимир Снегирев: Нам надо перенять опыт Исландии в борьбе с кризисом — Владимир Снегирев — 
Российская газета 
25
Jain A. K. Corruption: a review // Journal of Economic Surveys. — 2001. — Vol 15, No. 1. — P. 71. 

---

13 
13 
Коррупция