Korparativ boshqaruv

I. Asosiy qism :Yengil sanoat korxonalarida investitsiyani o’rni

1.1 Investitsiya haqida tushuncha va uning shakllari.

Ishlab chiqarish faktorlaridan  biri  bo’lib  kapital  hisoblanadi. Ishlab chiqarish

vositalarini  (mashinalar,  jihozlar, transport, vositalari,barcha  instrument turlari,

binolar, qurilmalar, inshoatlar kabilar) investitsion tovarlar  yoki  invistitsion  resurslar

deb  ataladi. Investitsion resurslar (tovarlar) va  kapital  sanoat korxonasida  sinonim

sifatida ishlatiladi. Ushbu   terminlar  mazmuniga pul  kiritilmaydi,  chunki  u,  o’z –

o’zidan   hech  narsa  ishlab  chiqarmaydi, ishlab chiqarish  resurs  sifatida

ishlatilmaydi.  Pul  ishlab  chiqarish  resurslarini  sotib  olish  uchun  manbaa  bo’lib

hisoblanmaydi. Shunday  qilib   investitsion   tovarlarni   (resurslari)  uzoq  muddatda

foydalanadigan  ishlab  chiqarish  vositalari  bo’lib  u  ko’plab   tovarlar  va  xizmatlar

ishlab  chiqarish  va  foyda  olish   maqsadida  foydalaniladi.

Investitsiya  lotincha  ,,investire’’  (kiyintirish ,  yasantirish  ),  nemischa

,,investition’’  so’zidan  kelib   chiqib  qisqacha  uzoq  muddatga  ishlab  chiqarishni

kengaytirish,  daromatni  orttirish,  foyda  olish  uchun  qandaydir  ishga  yoki

korxonaga  kapital  mablag’  qoyishni   bildiradi. [7]

       Investitsiyaga  kengroq  ma’noda  ta’rif  bersak,  u  foyda  yoki  boshqa  foydali

maqsadga    erishish    uchun    biron    bir    tadbirkorlik      obyektiga      (korxonaga)    yoki

boshqa  faoliyatini   yuritish   uchun  pul   mablag’larini ; qimmatbaho  qog’ozlarni;

pulda  boholovchi  mol-mulkni,  jumladan  mulkiy  yoki   boshqacha  huquqlarni

yo’naltirish    deb  tushunish  zarur.

       

Investitsiya  so’zidan  investor -  omonatchi  so’zi   kelib   chiqib  u   omonat

(qarz , kredit)  beruvchi  shaxs,  tashkilot (korxona)  yoki  davlatni  anglatadi.

Investor    investitsion    faoliyatni    obyekti      hisoblanadi.        Investorlar    qatoriga

qimmatli  qog’ozlarni  sotib  oladigan  va  bu   bilan  o’zlarining   bo’sh  mablag’ini

joylashytiradigan  yuridik   hamda  jismoniy  shaxslar  ham  kiradi.    Investitsiyalar

alohida  alomatlar  bo’yicha  tasniflanadi.

---

6

Investitsiyalarning alohida alomatlari bo‘yicha tasniflanishi  [7]

№ Alomatlari

Turlari

Mazmuni

1  Maqsadi 

bo‘yicha

1.1.Foyda olish

1.2. Ijtimoiy va ekologik

ehtiyojlar uchun

1.1.Turlari maqsadiga mos

2  Ob’ektlari bo‘yicha  2.1. Real investitsiyalar

2.1.Moliyaviy

investitsiyalar

2.1.Pul mablag‘larini moddiy va

nomoddiy aktivlvrni avanslash

2.2.Qimmatbaho qog‘ozlarga pul

mablag‘larni qo‘yish

3  Tavsifi 

bo‘yicha

3,1 Alomat nomi bo‘yicha  3,1 Alohida mahsulot turi bo‘yicha

va avanslash – qandaydir aksiya

paketini egallash uchun pul

mablag‘larini qo‘yish

4 Investitsiyalash

muddati bo‘yicha

4.1 Qisqa muddatli

4.2. Uzoq muddatli

4.1. muddati bir yilgacha avnslash

4.2.Bir yildan ortiq muddatga

avanslash

5 Mulk

shakli

bo‘yicha

5.1. Xususiy mulkdorlar

5.2. Davlat mulkidagi

investorlar

5.3. Qo‘shma va xorijiy

mulkdorlar

5.1. Nodavlat shakldagi yuridik

shaxslar yoki jismoniy shaxslar

tomonidan mablag‘ qo‘yish

5.2. Davlat mulkiga ega korxona,

tashkilotlar, mahalliy tashkilot va

muassasalar

5.3. Qo‘shma va xorijiy korxonalar,

tashkilotlar, muassasalar

6 Hududiy  alomati

bo‘yicha

6.1. Davlat ichida

6.2. CHet elda

6.1. Davlat korxonalari, tashkilotlar

va muassasalari, mamlakat ichidagi

yuridik  va jismoniy shaxslar

6.2.Horijiy va yuridik va jismoniy

shaxslar,

davlatlar,

xalqoro

moliyaviy-kreditlash tashkilotlari

7 Investitsiyalash

xavf-xatar darajasi

bo‘yicha

7.1. Xavf –xatarsiz

7.2. Xavf –xatari kichik

7.3. O‘rta darajada xavf-

xatarli

7.4. Yuqori darajada xavf-

xatarli

7.5Spekulyasiya

investitsiyalash

7.1. Mablag‘ni xavf-xatari yo‘q

ob’ektlarga, yaa’ni real daromadlar

yoki foyda olish imkoniyati aniq

7.2. Mablag‘ni o‘rtacha xavf-xatari

kam bo‘lgan ob’ektlarga qo‘yish

7.3. O‘rtacha bozor xavf-xatarli

darajadagi ob’ektlarga qo‘yish

7.4 O‘rtacha bozor xavf-xatarli

darajasidan  yuqori bo‘lgan

ob’ektlarga mablag‘ qo‘yish

7.5. Juda xatarli aktivlarga mablag‘

qo‘yish

Investitsion faoliyat deb – mablag‘ qo‘yishdan boshlab to mablag‘ni daromad

bilan birga qaytarib olish davrigacha amalga oshirilgan jarayonlar majmui tushiniladi.

Investitsion faoliyat alohida bosqichlardan iborat bo‘ladi.

Boshlang‘ich  bosqich – jahon amaliyotida ro’l mablag‘ini ajratish davri hisoblanadi.

---

7

Ikkinchi bosqich – ajratilgan mablag‘ni qaytarilishi

Investitsiya ikki xil shaklda amalga oshiriladi. Birinchisi, yangi korxonalar

barpo qilish va ishlab chiqarish quvvatlarini yaratish, jihozlar sotib olish, litsenziya

olish, ko‘chmas mulk xarid qilish. Ikkinchisi, mablag‘ni qimmatbaho qog‘ozlarga

qo‘yish. Birmichisi real investitsiya va ikkinchisi portfel investitsiyalash deb

tushiniladi.

Investitsiya – pul mablag‘lari, kredit, qimmatbaho shaklida olib boriladi va

ko‘chma, ko‘chma bo‘lmagan mol-mulkga, intelluktual mulkga, ne’matlarga bo‘lgan

hoquqga va boshqa qiymatliklarga qo‘yiladi, ya’ni korxonaning barcha aktivlariga

ishlatiladi.