Ko‘prikli kranlarning vazifasi va tuzilishi. Avtokranlar vazifasi, tuzilishi va turlari

Avtokranlar orasidagi masofa, m

Kranlarning joylashishi	Krapnnng yuk ko'taruvehanligi, t
	4-6,3	10	16
Bir-biriga nisbatan, devoiga parallel	0,6	0,8	1
ravishda	1,2	1,3	1,5
Bo'ylama tomonini kolonna	0,4	0,5	. 0,6
yaqiniga qaratib	0,7	0,7	0,8
Devor yoki darvoza oldida^	0,6	0,7	0,7
Ketingi ko'prigini devor yoki	1,1	1,2	1,3
darvozaga	0,5	0,6	0,6
qaratib	0,4	0,5	0,6
Bir-birnning ketidan	1Д	2,2	> u

Kranning muvaqqat to'xtash joylarida va etillangan benzin hamda yonilg’i moylash materiallari saqlanadigan joylarda o't o'chirgichlar, qumli yashiklar va suvli bochkalar bo’lishi zarur. Suv manbalariga, o't o'chirish inventari va jihozlari qo'yilgan joylarga boriladigan yo'llami to'sib qo'yish taqiqlanadi.
Mashinist yong’iq chiqqanda darhol alanga manbayini yo’qotishga kirishishi, zarur bo’lsa', kranni xavfsiz joyga olib borishi, o’zi yoki stropchi yordamida o't o’chirish komandasini chaqirishi va yong'in to'g risida obyekt rahbarini xabardor qilishi kerak. Mashinist kranni ish joyidan va to'xtash joyidan evakuatsiya qilish plani bilan oldindan tanishib chiqqan bo'lishi lozim. Agar yong'in oqibatida avariya xavfi tugilsa, mashinist kranni tark etishi zarur.
Yong'in bartaraf etilgandan keyin kranni ishga tushirishdan oldin barcha jihozlar va elektr simlari tozalanishi, quritilishi hamda tekshirilishi shart.
Kranlar remont qilinadigan va ularga texnika xizmati ko’rsatiladigan joylarda ham yong'inga qarshi chora-tadbirlarga amal qilinishi kerak. Kranlami to'xtash joyiga joylashtirishda ulardan har birini xavfsiz joyga mustaqil ravishda olib chiqish imkoniyatlari hisobga olinadi. Texnika xizmati ko’rsatish yoki remont qilish uchun qo'yilgan kranlar o'rtasida kamida 1,5 m oraliq qoldiriladi. Smena tugagach yoki texnika xizmati ko'rsatish va remont qilish vaqtida kranlarni odam va transportlar yuradigan, mulklar evakuatsiya qilinadigan joylarga qo’yish mumkin emas.
15 Mavzu: Yuk iluvchining yuk ilish va bo‘shatish jarayonida bajaradigan vazifalari.
Reja:

1. 
   Yuk ilishda xavfsizlik qoidalari.
   
2. 
   Yuk iluvchining vazifalari.
   

Yuk ko‘tarish mashinasi mulkdori yoki ekspluatatsiya qiluvchi tashkilot tomonidan yuklarni to‘g‘ri bog‘lash va ilish usullari ishlab chiqilgan va bularga yuk iluvchilar (stropolchilar) o‘qitilgan bo‘lishi kerak.

Yuklarni bog‘lash va ilish ko‘rsatilgan gshrafik tasvirlar kran
boshqaruvchilari va yuk iluvchilar qo‘llariga berilgan bo‘lishi kerak yoki ish
bajariladigan joylarda o‘rnatilishi kerak.
Kran egasi (foydalanuvchi tashkilot) tomonidan o‘rnatish, demontaj
qilish va ta’mirlash ishlarida, kranlar bilan olib o‘tish uchun, mashina
qism va detallarini bog‘lash usullari ishlab chiqilgan bo‘lishi, bu ishlarga
talab qilinadigan uskunalar ko‘rsatilgan xolda, shuningdek yuklarni
xavfsiz tushirish usullari ishlab chiqilgan bo‘lishi kerak agar bu ishlar
kranlar yordamida bajarilsa.
Bog‘lash va yuklarni qirrasiga ko‘tarib burib siljitish (kantovka)
usullarining grafik tasviri va qo‘llaniladigan yuk qamrash moslamalari
texnologik reglamentlarda keltirilgan bo‘lishi kerak.
Bog‘lash sxemalari ishlab chiqilmagan yukning olib o‘tish, kranlarning
ishlar bilan ishlarni xavfsiz bajarishi bo‘yicha mas’ul shaxs ishtirokida
va boshchiligida bajarilishi kerak.
Dengiz va daryo portlari rahbarlari yuk ko‘tarish kranlari yordamida
yuk ortish yuk tushirish ishlarining bajarilishini, ular tasdiqlagan
texnologik kartalar yordamida ta’minlashlari shart.
Yuk ko‘tarish kranlari ekspluatatsiya qiluvchi tashkilotlar bilan birgalikda:
a) qurilish montaj-ishlarini olib borish loyihalari, yuklarni taxlash, xarakatlanuvchi sostav yuklarni ortish va tushirishning texnologik kartalari va boshqa texnologik reglamentlar ishlab chiqish va kranlar ishlaydigan joylarga berishi;
b) kranlarning ishlarni xavfsiz bajarishi uchun mas’ul shaxslar, kran boshqaruvchilari va yuk iluvchilarni loyihalar va texnologik reglamentlar
bilan, imzo qo‘ygan xolda, tanishtirish;
v) olib o‘tiladigan yuklarning massasi va xarakteriga mos bo‘lgan yechib
qo‘yiladigan yuk ushlash moslamalari va taralar bilan sinalgan va markalangan farqlovchi belgilar bilan yuk iluvchilarni ta’minlash;
g) ishlar bajariladigan joyda massasi ko‘rsatilgan, kran bilan olib o‘tiladigan asosiy yuklarning ro‘yxatini ilish. Strelali o‘zi yurar kranlarga xizmat ko‘rsatadigan kran borshqaruvchilari va yuk iluvchilarga, qurilish-montaj ishlarini olib borishda bunday ruyxat ularning qo‘llariga berilishi kerak;
d) kranning yuk ko‘tarish qobilyatini cheklagichni aniq tortilgan yuk
bilan, kranni ekspluatatsiya qilish bo‘yicha yo‘riqnoma yoki asbob pasportida
ko‘rsatilgan muddatlarda davriy sinovlarni o‘tkazishni ta’minlash.
ye)strelali o‘zi yurar kranlarni ob’ektlarga ajratish va yo‘naltirish tartibini o‘rnatilgan shakldagi talabnomalar bo‘yicha belgilash va amal qilishni ta’minlash;
j) minorali kranlar himoya panellarini plombalash va qulf bilan mahkamlash, shuningdek strelali o‘zi yurar kranlarning yuk ko‘tarish qobiliyatini cheklagichlarining releli bloklarini plombalash tartibini o‘rnatish;
z) yuklarni taxlash maydonchalari va joyini aniqlash, ularni zarur bo‘lgan texnologik uskuna va moslamalar (kassetalar, piramidalar, stellajlar, zinalar, tagliklar, ostliklar, prokladkalar va boshqalar) bilan jihozlash, kran mashinistlari va yuk iluvchilarni yuk taxlashning tartibi va gabaritlari bo‘yicha yo‘riqnomadan o‘tkazish;
i) ishlarni bajarish loyixalarini va yuk ko‘tarish kranlari bilan ishlarni bajarishda boshqa texnologik reglamentlarning bjarilishini ta’minlash;
k) qurilish maydonchalaridagi ishlamaydigan minorali kranlarni soz xolatga saqlashni ta’minlash, buyurtmachidanishlar tugatilganligi to‘g‘risida xabarni olganidan keyin, (kranni demontaj qilishdan oldin) kranni ta’minot manbasidan uzish va kranning shamol bilan olib ketilishini oldini olish choralarini ko‘rish;
Yuk ko‘tarish kranlar egasi yuk iluvchilar va kran boshqaruvchisi orasida signallar bilan almashish tartibini o‘rnatishi kerak. Tavsiya etiladigan belgilar signalizatsiyasi ilovalarda keltirilgan. 36 metrdan baland bo‘lgan bino va inshootlarni qurishda ikki tomonlama radio orqali aloqa qo‘llanishi kerak. Radio orqali aloqada belgili signalizatsiya va signallar bilan almashish tizimi kran boshqaruvchisi va stropolchining yo‘riqnomalariga kiritilishi kerak.
Kranlar bilan ishlarni xavfsiz bajarishga mas’ul shaxslar, kran boshqaruvchilar va yuk iluvchilar loyixa bilan ishlarni boshlashdan oldin (qo‘l qo‘yib) tanishtirilgan bo‘lishi kerak:
ye)bazalarda, omborxonalarda, maydonchalarda, yuklarni kranlar bilan
yuklash-tushirish ishlari va taxlash o‘rnatilgan tartib talablarini hisobga olgan xolda ishlab chiqilgan texnologik xaritalar bo‘yicha bajarilishi kerak;
j) yukni avtomashinaga tushirishda, shuningdek avtomashina kuzovi yoki
kabinasida odamlar bo‘lganda yukni ko‘tarishga yo‘l qo‘yilmaydi.
Avtokranlar va yarim vagonlarni doimiy yuklash va tushirish joylarida statsionar estakadalar yoki stropolchilar uchun ayvonli maydonchalar qurilgan bo‘lishi kerak. Yuklarni yarim vagonlarga ilgakli kranlar bilan yuklash va tushirish, yuklarni joylaridan ko‘chirishda stropolchining turadigan joyi, shuningdek ularning estakada va ayvonli maydonchalarga chiqish extimoli aniqlangan, kran egasi tomonidan tasdiqlangan texnologiya bo‘yicha bajarilishi kerak.
Kranlar bilan yuklarni yuklash va tushirish ishlari bajarilganda yarim
vagonlarda odamlarning bo‘lishi man etiladi;
z) tagida odamlar bo‘lganda yukni bir joydan boshqa joyga olib o‘tish
mumkin emas. Yuk iluvchi yuk oldida uni ko‘tarish yoki tushirish vaqtida
bo‘lishi mumkin, agar yuk stropolchi turgan maydon sathidan 1000 mm dan
ko‘p balandlikka ko‘tarilgan bo‘lsa;
i) yuklarni ilish, ilish sxemasiga muvofiq bajarilishi kerak.
Ko‘tarishga mo‘ljallangan yukni ilish uchun, shoxlar (vetvey) sonini va
ularning qiyalik burchagini hisobga olgan xolda ko‘tariladigan yuk massasi
va xarakteriga mos bo‘lgan arqonlar qo‘llanishi kerak: umumiy qo‘llanishdagi arqonlar shunday tanlangan bo‘lishi kerak, ular shoxlari orasidagi burchak yukni ko‘tarishda 900 dan oshmasligi kerak.
k) maydadonador yuklarni olib o‘tish ishlari, shu yuklar uchun mo‘ljallangan maxsus taralarda bajariladi, bunda alohida yuklarning tushib ketish mumkinligini oldini olish maqsadida, tarani yuk bilan tara bortining yuqori sathidan 100 mm pastroqgacha to‘ldirilishi kerak.