Konstruktsion materiallar texnologiyasi

Polimerlarning olinishi. 
Polimerlar ikki xil usul bilan: polimerlash va 
polikondensatlash usullari bilan olinadi. Polimerlash usulida bir xil monomerning, 
masalan, etilenning juda ko’p molekulalari birin-ketin birikib, o’sha tarkibli, ammo 

---

tamomila boshqa xossali yangi modda (polietilen) hosil qiladi: CH
2
=CH
2
+… + 
CH
2
= CH
2
– CH
2
– CH
2
… - CH
2
. Polimerlash yo’li bilan polistirol, polivinilxlorid, 
poliakrilat (organik shisha) va boshqa polimerlar olinadi. Ikkita har xil monomerni 
birgalikda polimerlash yo’li bilan ham yangi polimer olish mumkin. Bu usulda 
olingan yuqori molekulyar moddalar 
sopolimerlar 
deb ataladi. Sopolimerda ikkala 
monomerning xossalari mujassamlangan bo’ladi. 
Polikondensatlash 
usulida ikki 
yoki undan ortiq xil monomer o’zaro kimyoviy ta’sir ettiriladi. Bunda polimer bilan 
bir katorda qo’shimchalar mahsulot (suv, ammiak yoki boshqa modda) ham hosil 
bo’ladi. Masalan, fenol bilan formaldegid qizdirilgan holda va katalizator ishtirokida 
o’zaro ta’sir ettirilsa, polimer – fenolplast va suv hosil bo’ladi. 
Тo’ldirgichlar va plastifikatorlar. 
Murakkab tarkibli plastmassalarning yana bir 
tarkibiy qismi to’ldirgichlar bo’lib, ular plastmassalarni puxta, qattiq, issiqqa 
chidamli, kimyoviy ta’sirlarga bardosh beradigan qiladi va arzonlashtiradi. Ba’zi 
plastmassalarda to’ldirgichlar miqdori 70 % ga yetadi. Тo’ldirgichlar sifatida 
yog’och shponi, qog’oz, asbest, ip-gazlama (latta-putta), shisha tola, shisha to’qima, 
marmar kukuni, grafit va boshqalar ishlatiladi. Plastmassalarning nomi ular 
tarkibidagi to’ldirgichlar nomidan tuziladi. Masalan, tola tarzidagi to’ldirgichli 
plastmassalar