Konstruktsion materiallar texnologiyasi

 
Nazorat sаvоllаri: 
1.
 
Plаstmаssаlаrning turli bеlgilаr bo’yichа klаssifikаtsiyasi, fizik-mеxаnik 
vа tеxnоlоgаk xоssаlаri, аfzаlliklаri vа kаmchiliklаrini bаyon eting. 
2.
 
Plаstmаssаlаrdаn turli usullаr bo’yichа dеtаllаr vа mаhsulоtlаr 
tаyyorlаsh usullаrini izоhlаng. Аvtоmоbillаr vа yo’l - qurilishi mаshinаlаridа 
qo’llаnаdigаn dеtаllаrdаn misоllаr kеltiring. 
3.
 
Rеzinаlаrning tаrkibi, turlаri, xоssаlаri vа o’zigа xоs xususiyatlаrini 
izоhlаng. Аvtоmоbil, trаktоr vа yo’l qurilishi mаshinаlаridа qo’llаnishigа dоir 
misоllаr kеltiring. 
 
8-MAVZU: REZINA, KERAMIKA, YOG’OCH MATERIALLARI VA 
ISHLATILISH SOHALARI. 
 
Reja: 
1. Polimer asosidagi kompozitsion materiallar. 
2. Polimerlar va ularning turlari. 
3. Тo’ldirgichlar va plastifikatorlar. 
4. Rezinalar. 
4. Shishalar. 
5. Sopol materiallar. 
 
Polimer asosidagi kompozitsion materiallar. 
Polimer asosidagi kompozitsion 
materiallarda (PKM) hamma tashkil qiluvchilarni birlashtirib yaxlit bir butunlikni 
tashkil qiluvchi matritsa sifatida polimer bog’lovchilar qo’llaniladi. PKM ga 
plastmassalarni misol qilib ko’rsatish mumkin. Plastmassalarni yaratishda polimer 
asos yuqori oquvchanlik yoki yuqori elastiklik holatiga keltiriladi, so’ngra ma’lum 
texnologik usul bilan qo’shimchalar kiritiladi, sovigandan keyin kompozitsiya asosi 
shishasimon yoki kristall holatda bo’ladi. Hozirgi paytda juda ajoyib xossalarga ega 
bo’lgan 
PKM 
yaratilganki, 
ularning 
solishtirma 
mustahkamligi, 
korroziyabardoshligi, boshqariladigan magnit va elektr xossalari kabi xususiyatlari 
odatdagi po’lat va cho’yan konstruksion materiallarning xususiyatlaridan 
qolishmaydi. 
Bunday 
materiallarni 
kelajakda 
avtomobil, 
kema 
hamda 

---

samolyotsozlikda keng ishlatish imkoniyati bor. Kompozitsion materiallarning 
texnikadagi mexanik tebranishlarni to’xtatishi ham kamayishi ham mumkin. 
Matritsa sifatida ham, qo’shimchalarlar sifatida ham yuqorida ko’rsatilgan 
materiallarni qo’llash mumkin. Matritsaning to’ldiruvchi jismlarga adgeziyasini 
mexanik ravishda hosil qilish mumkin emas. Polimer makromolekulalarida juda 
mustaham kovalent bog’lanish bo’lganligi va to’ldiruvchilar esa metall yoki ion 
bog’lanishda bo’lganligi uchun matritsa bilan to’ldiruvchi elementlar orasida 
mustahkam kimyoviy bog’lanish hosil qilish qiyin. Shuning uchun to’ldiruvchi bilan 
matritsa orasida adgezion bog’lanish hosil qilish maqsadida yupqa parda qoplamdan 
foydalaniladi. Тashki kuch ta’sirida matritsa va to’ldiruvchilarning mustahkamligiga 
proporsional taqsimlansa, PKM ning mustahkamligi katta bo’ladi. Buning uchun 
matritsaning cho’zilishdagi deformatsiya qiymati to’ldiruvchining deformatsiya 
qiymatidan katta yoki teng bo’lishi kerak. Odatda ko’pchilik ishlab chiqarish 
korxonalarida PKM dan mahsulot tayyorlash shu materiallarni olish texnologiyasi 
bilan birgalikda olib boriladi.