Konstruksiyalar

15. Superplastifikatorlar nimaning hisobiga beton  
mustahkamligini oshiradi?
Superplastifikator deganda beton qorishmasining plastikli-
gini oshiruvchi qo‘shimchalar tushuniladi. Betonning plastikligi 
ortishi natijasida suv-sement nisbati kamayadi, tabiiyki bunday 
holat da betonning mustahkamligi 25–30% ortishi kuzatiladi. 
16. Yumshoq va qattiq armaturabop po‘lat nima?
Yumshoq armatura (A-I, A-II, A-III klassdagi armatu-
ralar) cho‘zilish diagrammasida (9-a rasm) uchta bosh 
uchastkaga ega: elastik deformatsiyalar (bu yerda Guk qonu-
ni amal qiladi), σ
pl 
(oquvchanlik chegarasi) kuchlanishlarda 
oquvchanlik maydoni va elastik-plastik deformatsiyalar (egri 
chiziqli uchastka). Konstruksiyalarni hisoblashda birinchi va 
ikkinchi uchastkalardan foydalaniladi. Po‘latning oquvchan-
ligi u yoki bu darajada normal kesimlarni egilishga hisobla-
ganda hisobga olinadi (kam armaturalangan kesimlarda, ar-
maturalarni bir necha qatorlarga joylashtirganda va hokazo). 
Undan tashqari statik noaniq konstruksiyalarni chegara 
viy 
muvozanat usulida hisoblashlarda qo‘llaniladi. hisoblashlar-
da uchinchi uchastka qatnashmaydi, chunki u yerda defor-
matsiya kam bo‘lganligi uchun real sharoitlarda ular kons-
truksiyaning buzilishiga mos keladi. 

---

15
Qattiq yoki yuqori mustahkamlikdagi armatura (A-IV, At-
IV va undan yuqori klass armaturalar hamda B-II, Bp-II, K-7, 
K-19 klass armaturalar) jismoniy oquvchanlik chegarasiga ega 
emas (9-b rasm), u proporsionallik chegarasigacha elastik defor-
matsiyalanadi, undan keyin diagramma asta-sekin qiy shayadi. 
Xavfsiz ishlash chegarasi sifatida shartli oquvchanlik chegara-
si σ
02
 qabul qilingan, bunda qoldiq, ya’ni plastik uzayish 0,2% 
ni tashkil qiladi. Qattiq po‘latlarda mustahkamlik yumshoq 
po‘latlarga qaraganda yuqori, lekin unda uzilishdagi uzayish 
δ kamroq, ya’ni ularda plastik xossalari yomonroq bo‘lganli-
gi uchun mo‘rtroq hisoblanadi. Yumshoq va qattiq deb nomla-
nish shartli bo‘lib, rasmiy hujjatlarda ishlatilmaydi, lekin ushbu 
nomlanish qulay bo‘lganligi uchun ilmiy-texnik adabiyotlarda 
keng qo‘llaniladi.