Kompyuter texnologiyasınıń qısqa tariyxında kompyuterdi jaratıw ushın qanday tiykarǵı elementlerden paydalanılǵanına qaray bir neshe dáwirlerge ajıratıp kórsetiledi

36-Variant
1. Kompyuterlerdiń “Buyrıqlar sisteması” delingende, bul kompyuter
atqaratuǵın barlıq buyrıqlar kompleksi (dizimi) tushiniladi. Óz gezeginde,
buyrıqlar sisteması arxitekturasında programmistke kórinetuǵın hám kirisiw
múmkin bolǵan kompyuter quralların anıqlaw qabıl etilgen. Buyrıqlar sisteması arxitekturası
programmalıq támiynattı islep shıǵıwshılardıń
mútajliklerin kompyuter texnikasın jaratıwshılarınıń múmkinshilikleri menen salıstırıwlaw liniyasi retinde kórip shıǵilıwı múmkin.
80-jıllardaǵı kompyuterlerde atap aytqanda, vAX hám IBM de 200 den 300
danege shekem buyrıqlar bolǵan. Lekin RISC kompyuterlerde bolsa kem sanlı
buyrıqlar (50 dane átirapında ) kompyuterlerdiń ózine hosligini ańlatpalar edi.
RISC - Reduced Instruction Set Computer - Qısqartirilgan buyrıqlar
kompleksine iye kompyuter.
CISC - Complex Instruction Set Computer - Quramalı (tolıq ) buyrıqlar
kompleksine iye kompyuter.
Búgingi kunga kelip bolsa protsessorlarning rawajlanıwı sebep hesh kim
kompyuterler degi buyrıqlar kompleksi hám jıynaqtaǵı buyrıqlar sanı menen
qızıqmaydı. Sol waqıttan baslap RISC hám CISC tárepdarları ortasında úlken
ideologik gúres baslandı.
RISC tárepdarlarına kóre, kompyuterlerdi proektlestiriwdiń eń jaqsı usılı
bul kem sanlı ápiwayı jollamalardı óz ishine alıw hám olardıń hár birin
maǵlıwmatlar jolınıń bir siklida atqarıladı. Yaǵnıy bir neshe registrda birpara
arifmetik yamasa logikalıq ámellerdi atqaradı hám nátiyjeni registrga qaytaradı.
CISC atqaratuǵın bir buyrıq ornına RISC 4 yamasa 5 buyrıqtı atqarsa da
buyrıqlar atqarılıwı RISCda CISCga salıstırǵanda 10 ret tez bolıwı esabına RISC
compyuterlari tez islewi aytıp ótken.
2. DvD disklar tolqın uzınlıǵı qısqalaw bolǵan lazerdan paydalanıw sebepli CD lardan kóre kóbirek maǵlıwmattı saqlawǵa múmkinshilik beredi. Standart ólshem degi DvD (120 mm) kólemi 4, 7 GB den 17 GB ge shekem bolıwı múmkin, mini DvD (80 mm) bolsa 1, 6 GB. DvD sıyımlılıqına qaray, disklardıń bunday túrleri ámeldegi:
DvD-5- bir qatlamlı bir tárepleme disk, sıyımlılıqı - 4, 7 GB
DvD-9 - eki qabatlı bir tárepleme disk, sıyımlılıqı - 8, 5 GB
DvD-10 - bir qatlamlı óz-ara disk, sıyımlılıqı - 9, 4 GB
DvD-14- óz-ara disk, bir tárepden eki qabatlı hám basqa tárepden bir qatlamlı, sıyımlılıqı - 13, 24 GB
DvD-18- eki qabatlı óz-ara disk, sıyımlılıqı - 17, 1 GB
Eki qabatlı disklar bir tárepte eki informaciya qatlamın óz ishine aladı, olar DL qısqartpası menen belgilenedi. Óz-ara disk tiykarınan islemeytuǵın ústler menen jabıwtirilgan eki disk bolıp tabıladı. Tuwrısıda, bunday disktıń qalıńlıǵı dástúriy bir qatlamlı DvD qalıńlıǵına sáykes keletuǵın tárzde basqarıladı. Maǵlıwmattı jazıw, qayta jazıw hám óshiriw múmkin bolǵanda, CD sıyaqlı DvD disklar ROM, R hám RW ga bólinedi. Biraq qosımsha túrde disklardıń bunday túrleri ámeldegi:
Ulıwma ushın DvD-R, DvD-R (G) úyde paydalanıw ushın mólsherlengen, bir ret jazılatuǵın disk.
Avtorlıq ushın DvD-R, DvD-R (A) professional maqsetler ushın bir ret jazılǵan disk bolıp tabıladı.
DvD-RW- qayta jazılatuǵın disk. Siz 1000 retge shekem maǵlıwmattı qayta jazıwıńız yamasa óshiriwińiz múmkin. Lekin siz maǵlıwmatlardıń bir bólegin óshira almaysız, tek disktı pútkilley óshirip taslawıńız jáne onıń ústine jazıwıńız múmkin.
DvD-RAM fazanı ózgertiw texnologiyasınan paydalanıw. Olar 100 000 retge shekem qayta jazılıwı múmkin hám teoriyalıq xızmet múddeti 30 jılǵa shekem. Lekin olar qımbat, tiykarınan arnawlı patronlarda islep shiǵarıladı hám kópshilik drayvlar hám oyınshılar tárepinen qollap -quwatlanmaydi.
DvD+RW CD-RW texnologiyasına tiykarlanǵan hám 1000 retge shekem maǵlıwmattı qayta jazıwdı qollap -quwatlaydı. Bul format DvD-RW den keyin payda boldı.
DvD+R DvD-R ga uqsas bir ret jazılatuǵın disk.
3. Eger shinaga kóplegen qurılmalar jalǵanǵan bolsa, onıń ótkezgishligi
tómenlewi múmkin, sebebi shina basqarıw huqıqların bir qurılmatan basqasına
ótkeriw kóbinese sezilerli keshigiwlerge alıp keledi. Usınıń sebepinen, kóplegen
EMlarda málim bir ierarxiyani quraytuǵın bir neshe shinalardan paydalanıwǵa
ústinlik beriledi. Birinshiden, bir shinali EM-ni kórip shıǵıń.
Birden-bir shinali esaplaw mashinası
Bir shina menen baylanıs strukturalarında protsessor hám yad ortasında,
sonıń menen birge, bir tárepden hawa jarılıwı menen, basqa tárepden protsessor
yamasa yad ortasında maǵlıwmat almasınıwın támiyinleytuǵın bir sistemalı shina
ámeldegi
37-Variant
1. Adresler túrleri
Adresler anıqlawdıń eki usılı ámeldegi: tarmaq astı maskasiga hám IP adres
qansha jay ajıratılǵanlıǵına kóre. Statikalıq hám dinamikalıq IP adresler Statikalıq IP adres (turaqlı, ózgermeytuǵın ) dep eger paydalanıwshı apparat sazlamalaridan yamasa apparat tarmaqqa jalǵanǵanda avtomatikalıq túrde aladı hám basqa
apparatqa berip bolmaydı. Dinamikalıq IP adres (ózgeriwshen) dep eger tarmaqqa jalǵanıw waqtında apparat
avtomatikalıq tárzde tayınlanadı hám DHCP kórsetolgan sheklengen waqıt dawamında isletiledi. Qollanilayotgan operandlarni sanına qaray AvR-mikrokontrollerlar komandalarınıń 3 túri boladı : adressiz, bir adresli hám eki adresli. Birinshi túrinde komandalarda tek ǵana komanda tárepinen atqarılıp atırǵan funksiyanı anıqlaytuǵın - operatsiyalar kodı (KOP) bar. Ekinshi hám Úshinshi túrdegi komandalarda, operatsiyalar kodınan tısqarı adresler bólegine da iye. Operandaning adresin qáliplestiriw usılın adresatsiya (addressing) dep ataladı. Adreslew usılı járdeminde fizikalıq adres esaplanadı. Yadtı adreslew túrine qaray, AvR-mikrokontrollerda adreslew usılların - UMR hám kirgiziw-shıǵarıw registrlarini adreslew usılına, OXQ adreslew usılına hám programma yadın adreslew usılına ajıratıw múmkin. Hár qıylı túrdegi adreslew usılların qollanılıwı, programmanıń kólemin hám atqarılıwı ushın ketetuǵın waqtın kemeytiw imkaniyatın beredi. Kompyuter berilgen kórsetpe tiykarında wazıypanı atqaradı. Kompyuter degi kórsetpeler maydanlar dep atalatuǵın gruppalardı óz ishine aladı. Bul maydanlar hár qıylı maǵlıwmatlardı óz ishine aladı, sebebi kompyuterler ushın hámme zat 0 hám 1 de boladı, sol sebepli hár bir maydan CPU ne qılıw kerekligini sheshetuǵın hár qıylı áhmiyetke iye. Eń keń tarqalǵan maydanlar : Ámeliyat maydanı qosıw sıyaqlı atqarılıwı kerek bolǵan operatsiyanı belgileydi. Operandning jaylasıwı, yaǵnıy registr yamasa yad jayın óz ishine alǵan mánzil maydanı. Operand qanday jaratılıwın belgileytuǵın rejim maydanı.
2. Sensor apparatlarınıń tarmaǵın jaratıw ideyası 1982 - jılǵa barıp taqaladı. Bul jılda Mellon universitetinde birinshi sensorlı mashina internetge jalǵanǵan. Soǵan qaramastan zatlar interneti túsinigi 1999 - jıllarǵa kelip ommalashdi. Bul waqıtta MIT Auto - ID orayında ónimlerdi elektron identifikaciyalaw sisteması islep shıǵıldı. Bunda RFID tiykarında zatlardı identifikatsilash global sistemasın islep shıǵıw boyınsha dáslepki izertlewler alıp barıldı. Bul izertlewlerde radio chastota tiykarında identifikaciyalaw IOT dıń keyingi rawajlanıwı ushın búgingi kúnde zárúr bolǵan tiykarǵı qural ekenligi aytıp ótilgen. Bilgenimizdey kndalik turmısımızdıń daǵı barlıq ob'ektler identifikaciya qurallarına iye bolsa olardı baqlaw hám basqarıw múmkin boladı. Bunda tikkeley ob'ektlerdi tarmaqqa jalǵaw hám olardı internet arqalı óz-ara bólew múmkinshiligi jaratıladı. Sonı esapqa alǵan túrde XXI ásirdiń o'tgin dáwiri dawamında zatlarǵa tikkeley ornatılatuǵın hám olarǵa tásir eta alatuǵın NFC, barcode, QR code sıyaqlı kóplegen texnologiyalar islep shıǵıldı.
2014 - jıldan baslap zatlar interneti kontseptsiyası sımsız kommunikatsiyalardan mikro - elektronik sistemalarǵa shekem bolǵan kóplegen texnologiyalardıń konvergentsiyasi nátiyjesi retinde rawajlanıp kelip atır.
Zatlar internetine názer salatuǵın bolsaq, ob'ektler kóplegen kommunikatsiya texnologiyalarınan paydalanıp tarmaq payda etedi. IOT salasındaǵı kommunikatsion texnologiyalardı tártipke salıw ushın hám standartlastırıw ushın IEEE 802. 15. 4 gruppası islep shıǵılǵan. Bul spestsifikatsiya tiykarında kanal tekshe maǵlıwmat almaslaw texnologiyaları islep shıǵıladı hám IP tiykarındaǵı protokollar arxitekturasına integraciyalanadı. Usınıń sebepinen internet tarmaǵında málim wazıypa orınlawshı túyin retinde basqa apparatlar menen baylanıs qılıw múmkinshiligine iye boladı.
3. PCI Express shinasi. PCI Express texnologiyasınıń mánisi, parallel shinalar ornına, maǵlıwmatlardı uzatıw hám qabıllawdı ámelge asırıwshı kóp sanlı hár qıylı apparatlardı, joqarı tezlikke iye maǵlıwmatlardı izbe-iz tárzde uzatıp beretuǵın boglanishlar menen almastırshdan ibarat esaplanadi. Bul ISA/EISA/PCI shinalarida ámelge asırılǵan shinali tapologiyadan, lokal kompyuter tarmaqlarınıń tapologiyasiga, yaǵnıy kommutatsiyalanadigan Ethernet texnologiyası tapologiyasiga ótiwdi ańlatadı. PCI Express, kompyuter quramına kirgen apparatlar - protsessor, tiykarǵı yad hám maǵlıwmatlami kirgiziw shıǵarıw apparatların baylaw, universal kommutator rolin atqaradı. PCI Express dıń kofiguratsiyasi 5. 10 -suwretde keltirilgen. 5. 11-suwretde bolsa PCI Express dıń protokollar steki hám paketiniń formatı keltirilgen. USB shinasi. PCI hám PCI Express shinalari joqarı tezliklerge iye sırtqı apparatlardı bólew ushın islep shıǵarılǵan. Maǵlıwmatlami uzatıw tezliklanri salıstırǵanda tómen bolǵan apparatlar - tıshqansha, klaviatura hám printer sıyaqlı apparatlar ushın, PCI hám PCI Express shinalaridan paydalanıw onsha tuwrı bolmay qaldı. 1993 jılı ettita kompaniyanıń wákilleri (Compaq, DEC, IBM, Intel, Micro-Microsoft, NEC i Nothern Telecom), tómen tezliklerge iye apparatlar ushın, tuwrı keletuǵın optimal shinani islep shıǵıw maqsetinde birge toplandilar. Keyinirek olarǵa basqa taǵı kóplegen óndiriwshiler de qosıldılar. Nátiyjede, jeke kompyuterlerde házir júdá keń qollanilayotgan USB (Universal Serial Bus, orıs tilinde - universal'naya posledovatel'naya shina) - maǵlıwmatlami izbe-iz uzatıwshı universal shina islep shıǵıldı.
USB shinasi, tiykarǵı shinaga jalǵanatuǵın túbir konsentratordan (orıs tilinde - kornevoy koncentrator ili ornevoy xab, root hub) ibarat esaplanadi (12. 8-suwretke qaralsin). Bul konsentrator maǵlıwmatlami kirgiziw-shıǵarıw apparatları yamasa basqa qosımsha konsentratorlarning kabellarini jalǵaw ushın mólsherlengen jalǵanıw oqatları (raz'yomlariga) iye. Paydalanıwshı aljasıqıp, kabelni nadurıs ulab qo'ymasligi ushın, kabelning konsentratorga jalǵanatuǵın konnektori, onıń apparatlarǵa jalǵanatuǵın konnektoridan parıq etedi.