Kompyuter texnologiyasınıń qısqa tariyxında kompyuterdi jaratıw ushın qanday tiykarǵı elementlerden paydalanılǵanına qaray bir neshe dáwirlerge ajıratıp kórsetiledi

38-Variant
1. Kompyuter - bul malum bir programma boyınsha malumotlarni kirgiziw, saqlaw hám qayta ichlash boyınsha operatsiyalardı bojaradigan, uingan nátiyjelerdi insan aqılına sáykes keletuǵın formada shıǵaratuǵın elektron apparat. Joqarıdaǵı hár qanday operatsiyalar ushın arnawlı kompyuter blokları juwapker bolıp tabıladı: kirisiw apparatı,
markaziy protsessor, Yad apparatı, shıǵıw apparatı. Bul bloklardıń barlıǵı olohida kishi apparatlardan ibarat. Atap aytqanda, markaziy protsessorga arifmetik logika birligi (ALU), protsessor registrlari hám ishki kesh yadı kórinishidagi ishki yad hám basqarıw blokı (CU) kiriwi múmkin. Kirisiw apparatı, qaǵıyda toriqasida, bir sistemalı birlik emas. Kirisiw malumotlarining túrleri xilma -qıylı bolǵanlıǵı sebepli, malumotlarni kirgiziwdiń bir neshe dárekleri bolıwı múmkin. Bul shıǵıw apparatlarına da tegishli. Saqlaw apparatı - bul programmalardı, kirisiw hám shıǵıw maǵlıwmatların, sonıń menen birge aralıq nátiyjelerdi waqtınsha (operativ yad ) hám uzaq múddetli (turaqlı yad ) saqlaw ushın mólsherlengen kompyuter birligi. RAMdagi maǵlıwmatlar tek quwat qosılǵanda waqtınsha saqlanadı, lekin operativ yad tezirek. Maǵlıwmatlar kompyuter óshirilgen táǵdirde de turaqlı yadta saqlanıwı múmkin, lekin kóbinese, turaqlı yad hám oraylıq protsessor ortasında maǵlıwmat almaslaw tezligi talay tómen boladı.
2. 1966 -jılda M. Flin tárepinen tiykarında protsessorda ishlov beriluvchi aǵıs yamasa elementler izbe-izligi (buyrıqlar hám maǵlıwmatlar ) túsinigi bolǵan EHM hám esaplaw sistemaları arxitekturalarınıń klassifikatsiyasiusınıs etilgen.
Aǵıs - protsessorda atqarılatuǵın yamasa qayta islenetuǵın elementler (buyrıqlar yamasa maǵlıwmatlar ) dıń izbe-izligi bolıp tabıladı. Komyuter sistemaların tórtew tiykarǵı kategoriyaga ajıratıw múmkin. Bul ushın qanday islewi haqqındaǵı kórsetpeni anaǵurlım almastıramız. Oraylıq protssessor kózqarasidandastur rasshifrovka qılıw hám orınlaw kerek bolǵan qaǵıydalar aǵımı bolıp tabıladı. Maǵlıwmatlardı da aǵıs kórinisinde kiretuǵın dep esaplaw múmkin. Biz
analiz etetuǵın tórtew kategoriya maǵlıwmat hám qaǵıydalardıń bir aǵımǵa kirisiw- kirmewi menen anıqlanadı.
Buyrıq aǵısları hám maǵlıwmatlar aǵısları sanına qaray, Flinn tórt qıylı arxitektura túrlerin ajıratıp turadı : SISD, MISD, SIMD, MIMD. SISD - bir buyrıq aǵımı hám bir maǵlıwmat aǵımı ; Bul klass klassik izbe-iz mashinalardı (Fon Neyman túrindegi kompyuterlerdi) óz ishine aladı ; SIMD - bir buyrıq aǵımı hám bir neshe maǵlıwmatlar aǵımı ; Bul túrdegi arxitekturada, aldınǵı klasstan ayrıqsha bolıp esaplanıw, vektor kórsetpelerin óz ishine alǵan kórsetpeler aǵımı saqlanadı ;
MISD - bir neshe buyrıqlar aǵımı hám bir maǵlıwmatlar aǵımı ; MISD dúzilisi tek teoriyalıq tárepten qızıǵıwshılıq oyatadı, sebebi odan paydalanatuǵın qandayda bir sistema apparatqan; MIMD - bir neshe buyrıqlar hám bir neshe maǵlıwmatlar aǵımı ; Bul komplekske birlestirilgen parallel kompyuter degi barlıq protsessorlar hár qıylı kórsetpelerdi orınlawı hám bir waqtıniń ózinde hár qıylı maǵlıwmatlarda islewi múmkin;
3. Kompyuterlerdiń “Buyrıqlar sisteması” delingende, bul kompyuter
atqaratuǵın barlıq buyrıqlar kompleksi (dizimi) tushiniladi. Óz gezeginde,
buyrıqlar sisteması arxitekturasında programmistke kórinetuǵın hám kirisiw
múmkin bolǵan kompyuter quralların anıqlaw qabıl etilgen. Buyrıqlar sisteması arxitekturası
programmalıq támiynattı islep shıǵıwshılardıń
mútajliklerin kompyuter texnikasın jaratıwshılarınıń múmkinshilikleri menen salıstırıwlaw liniyasi retinde kórip shıǵilıwı múmkin.
80-jıllardaǵı kompyuterlerde atap aytqanda, vAX hám IBM de 200 den 300
danege shekem buyrıqlar bolǵan. Lekin RISC kompyuterlerde bolsa kem sanlı
buyrıqlar (50 dane átirapında ) kompyuterlerdiń ózine hosligini ańlatpalar edi.
RISC - Reduced Instruction Set Computer - Qısqartirilgan buyrıqlar
kompleksine iye kompyuter.
CISC - Complex Instruction Set Computer - Quramalı (tolıq ) buyrıqlar
kompleksine iye kompyuter.
Búgingi kunga kelip bolsa protsessorlarning rawajlanıwı sebep hesh kim
kompyuterler degi buyrıqlar kompleksi hám jıynaqtaǵı buyrıqlar sanı menen
qızıqmaydı. Sol waqıttan baslap RISC hám CISC tárepdarları ortasında úlken
ideologik gúres baslandı.
RISC tárepdarlarına kóre, kompyuterlerdi proektlestiriwdiń eń jaqsı usılı
bul kem sanlı ápiwayı jollamalardı óz ishine alıw hám olardıń hár birin
maǵlıwmatlar jolınıń bir siklida atqarıladı. Yaǵnıy bir neshe registrda birpara
arifmetik yamasa logikalıq ámellerdi atqaradı hám nátiyjeni registrga qaytaradı.
CISC atqaratuǵın bir buyrıq ornına RISC 4 yamasa 5 buyrıqtı atqarsa da
buyrıqlar atqarılıwı RISCda CISCga salıstırǵanda 10 ret tez bolıwı esabına RISC
compyuterlari tez islewi aytıp ótken.