Kompyuter tarmoqlarining asosiy tushuncha va atamalari

Axborot almashishini taminlovchi apparat vositalar
Bu vositalar axborotlarni kanallar orqali yuborish, qabul qilish xamda bir ko’rinishdan boshqa ko’rinishga o’tkazish, marshrutlash, seleksiyalash va boshqa xizmatlarni amalga oshirish uchun xizmat qiladi. Ular quyidagilarga bo’linadi:

• 
  M odemlar
  
• 
  Konsentratorlar
  
• 
  Marshrutizatorlar
  
• 
  Takrorlagichlar
  
• 
  Kupriklar
  
• 
  Serverlar
  
• 
  Shlyuzlar
  
• 
  Ishchi stansiyalar
  

Modemlar (Modulyasiya-Demodulyasiya) – anik bir aloka kanallarni ishlatish uchun qabul qilingan signallarni to’g’ri modulyasiya va teskari demodulyasiya o’zgartirish kurilmasidir. Modem asosan quyidagi vazifalarni amalga oshirishi mumkin:
Uzatishda – keng polosali impulslarni modulyasiyalash rakamli kodni tor polosali analogli sinallarga uzgartirish
Qabul qilishda – qabul qilingan signalarni xalakitlardan tozalab va demodulyasiyalab tor polosali impulslarni keng polosalilarga aylantirish
Zamonaviy modemlarda asosan uch turdagi modulyasiya turlari ishlatiladi.

• 
  CHastotali (FSK) – bunda modulyasi kilinadigan signallar joriy kiymatlariga mos ravishda fizik signalning chastotasi uzgartiriladi. Bunda uning amplitudasi uzgarmaydi va bu usul xalakitlarga chidamsiz.
  

• 
  Fazali (PSK) – bunda moduolyasiya kilinadigan kattalik faza xisoblanadi. Uning chastotasi va amplitudasi uzgarmaydi. Bu usul xalakitlarga chidamli va kub kulaniladi.
  

• 
  Kvadrantli amplitudali (QAM) – bu turdagi modulyasiyada xam amplituda xam faza uzgartiriladi va u xalakilarga chidamlirok buladi
  

Modemlarning ma’lumotlarni uzatishdagi yana bir asosiy jixati uning bayonnomalaridir modemlarda ma’lumotlarni uzatish bayonnomalar asosida amalga oshiriladi. Ular bir necha turda bulishi mumkin:

• 
  Ma’lumotlarni uzatish bayonnomasi – ma’lumotlarin shaklini uzgartirish xamda ularni aloka kanallari orkali uzatishni reglamentlovchi, tartiblovchi koidalari tuplamidir.
  
• 
  Xalakitlardan ximoya kilish bayonnomalari – bu bayonnomalar xatoliklarni paykaydigan korrektlovchi kodolarni ishlatishga asoslangan, shuning uchun modemlar turi kupayib murakkablashdi.
  
• 
  Ma’lumotlarni sikish bayonnomalari – bu bayonnomalar ma’lumotlarni uzatishni tezlashtirish uchun va ma’lumotlarni arxivlash asosida sikish ishini olib boradi, ya’ni kub takrorlanadigan kodlarni almashtirish orkali ma’lumotlarni xajmini kamytirishga erishiladi. Bunda sikish amallari maxsus kodga aylantirilib yuboriladi va kayta ochish osonlashtiriladi.
  

Modemlarning turlari – modemlar ishlatilishi va kurinishi buicha kuidagi turlarga bulinadi:

• 
  Konstruksiyasi bilan – avtonom va apparatura ichiga joylashtiriladigan kurinishda
  
• 
  Aloka kanallari kurinishi bilan – kontakli va kontaktsiz
  
• 
  Vazifasi bilan – turli xil kurinishdagi ma’lumotlarni uzatish imkoniyatlarini kursatadi
  
• 
  Uzatish tezligi bilan – oldingi modemlar fakat bir xil tezlikda ishlay oladigan edilar, endigi modemlar universal bulib xar-xil tezliklarda ishlay oladilar.
  
• 
  Ichki moemlar – kompyuter ichiga plata kurinishida joylanadigan modemlar bulib ular kupincha foydalanuvchilarga kushimcha xalakitlardan ozod bulishlariga olib keladi.
  
• 
  Tashki modemlar – bu modemlar mustakil bulib ketma-ket portlarga ulanadi. Bu modemlarni urnatish va olish kizinchilikni tashkil kilmashdi.
  

Modemlardan tashkari kuidagi aparatlar tarmoqlarda ishlatilishi mumkish
Konsentratorlar (HUB) – bu shunday kurilmaki tarmoqlarni birlashtirish, taksimlash, kanallarni ajritish vazifalarini bajara oladi. Bu kurilma fakat lokal marmoklarda kulanilib 8, 12, 32 ta kompyuter kanallarni uzida mujassam kila oladi. Konsentrator server bilan va serversiz xam ishlash kobiliyatiga ega. Bu kurilmaning avzalligi shundaki, agar bir kompyuter kanali ishdan chikib kolsa unda boshka kanalar uz ish kobiliyatini yukotmaydi. Konsentratorlar asosan bir binodagi kompyuterlar tarmogini ulash va ishlatish uchun kullaniladi. Konsentratorlarni ya’na bir xususiyati bir necha konsentratorlarni bitta tarmoqka ulab foydalauvchilar sonini oshirish imkoniyati yaraladi.