|
LOKAL KOMPYUTER TARMOG‘I
Lokal kompyuter tarmog‘i nisbiy tushuncha bo‘lib, kompyuterlar bir xona (bir sinf yoki auditori xonasi), bino, tashkilot yoki bir qancha filliallardan iborat bo‘lgan tashkilot doirasida kompyuter tarmoqlari tashkil etilishi mumkin. Shuning uchun ham ba’zan 2,5 km gacha bo‘lgan masofada birlashtirilgan kompyuterlar –lokal kompyuterlar tarmog‘i deyiladi.
Lokal kompyuter tarmoqlari maxsus simlar bilan birlashtiriladi. Maxsus simlar sifatida: qalin koaksial, ingichka koaksial, juft-juft qilib o‘ralgan (toking ring- “vitaya para“) ya’ni optik tolali simlar ishlatiladi.
Koaksial sim to‘rt qatlamdan tashkil topgan bo‘lib, uning eng ichki qatlami metall simdan iborat. Uning ustki qismi izolyasiya bilan o‘ralgan. Bu ikkinchi qatlam hisoblanadi. Uchinchi qatlam izolyasiyasi yupqa metall ekran bilan qoplanadi. To‘rtinchi qatlam esa plastik qatlamdan iborat.
Koaksial sim ning asosiy afzalligi, uning katta kenglikdagi ishchi chastotalarga ega bo‘lganligi, ya’ni katta hajmdagi ma’lumotlar oqimini yuqori tezlikda uzatishi mumkinligidadir.
Optik to‘qima simlar diametri bir necha mikron bo‘lib, ular qattiq qatlam bilan va tashqaridan esa himoyaviy qoplam bilan qoplangan bo‘ladi.
MINTAQAVIY TARMOQLAR (MAN)–Metropolitan Area Network
MINTAQAVIY KOMPYUTER TARMOG‘I – bir-biridan ancha uzoq masofada joylashgan kompyuterlarni va lokal kompyuter tarmoqlarni o‘zaro bolanishi tushiniladi.
U katta shahar, iqtisodiy mintaqa va alohida mamlakat doirasidagi abonetlarni o‘z ichiga olishi mumkin. Mintaqaviy tarmoq abonetlari orasida masofa o‘nlab yoki yuzlab kilometrlarni tashkil etishi mumkin.
GLOBAL KOMPYUTER TARMOG‘I va uning asosiy xarakteristikalari
G lobal kompyuter tarmoqlari turli mamlakatlar yoki qitoalarda joylashgan abonentlarni birlashtiradi. Mazkur tarmoq abonentlar o‘rtasidagi aloqa telefon, radio aloqa va kosmos aloqa tizimi negizida amalga oshiriladi.
Global, mintaqaviy va lokal kompyuter tarmoqlarining birlashuvi ko‘p tarmoqli ierarxiyani tashkil etib, umum jahon axborot resurslarini birlashtirish va ulardan kollektiv ravishda foydalanish imkoniyatlarini yaratadi.
Tarkibiy qismlari: texnik; dasturiy; informatsion.
IP URL adreslar: IP (Internet Protocol);
URL (Uniform Resource Locator-resurslarning universal ko‘rsatkichi); URL quyidagi formatga ega.
: Masalan: htpp://www.kitoblar.com/index/html -bu erda htpp resursdan foydalanishda gipertekst (Huper Teht Taransfer Protocol) protokoli ishlatilyapti. www.kitoblar.com index/html- bu ma’lumot joylashgan Internet sahifa nomi. Uzatish usuli: TCP (Transfer Control Protocol);
Protokollar, mijozlar va serverlar
Protokol bu kompyuterlar orasidagi aloqa o‘rnatilishida, ma’lumotlarni qabul qilish va uzatishda foydalaniladigan signallar standartidir. Ya’ni kompyuterlar protokol yordamida biri - biri bilan bolanadi. Protokol to‘ri bo‘lsagina, kompyuterlar o‘rtasida aloqa o‘rnatiladi. Bu kompyuterlarning bolanish tartibi yoki standartidir.
Server bu boshqa kompyuter yoki programmalarga xizmat ko‘rsatadigan kompyuter yoki programmadir. Ya’ni boshqa kompyuterlarga o‘zining fayllaridan foydalanishga ruxsat beruvchi kompyuter Server xisoblanadi. Bitta kompyuterda bir nechta server ishlashi mumkin. Masalan, FTR, WWW, elektron pochta serverlari.
Mijoz Server resurslaridan va xizmatidan foydalanuvchi kompyuter yoki programmadir. Xuddi Server kabi, bitta kompyuterda birdaniga bir nechta mijoz ishlashi mumkin. Masalan, kompyuter fayl serverning mijozi bo‘lishi mumkin (serverda joylashgan fayllardan foydalanishi), shu bilan bir vaqtda elektron pochta programmasida ishlashi mumkin. Ya’ni bir necha serverning mijozi bo‘lishi mumkin.
Shlyuz protokolni bir turdagi muhitdan ikkinchi turdagi muhitga o‘tkazuvchi tarmoq qurilmasi. Masalan, kompyuter Internetga bolanganda shlyuzdan foydalaniladi.
Rroxy bir necha kompyuterning Internetga ulanishini ta’minlovchi tizim. Rroxy server odatda ko‘p ishlatiladigan resurslarni saqlash imkoniyatiga ega.
URL (Uniform Resource Locator) Internetra murojaat qilishning eng oddiy va qulay usuli bo‘lib, u manzilni ifodalaydi. URL adresidan ixtiyoriy foydalanuvchi foydalanishi mumkin. Ya’ni bu adresdagi ma’lumotdan barcha foydalanuvchilar bir paytning o‘zida foydalanishi mumkin.
URL quyidagi formatga ega
:>
bu NTTR, FTR va gorher lardir.
faylning uzoqdagi kompyuter fayl sistemasidagi to‘liq manzilini aniqlaydi.
Bu sxemaning ko‘plab foydalanuvchilarga tanish bo‘lgan boshqacha tasviri shunday ko‘rinishga ega:
Bolanish sxemasi: //mashina nomi/domen nomi/faylning to‘liq nomi.
Bolanish sxemasi nomi Internet kompyuter adresi bilan ikkita qiya chiziq bilan chegaralanadi, u esa bitta kiya chiziq bilan faylning to‘liq nomi bilan ajratiladi. Ko‘pchilik xollarda URL NTTR, FTR va Gorheraar ko‘rsatgan ko‘rinishga ega.
URL ni batafsilroq tushunish uchun real misoldan foydalanamiz.
NTTR:// www. youthcenter. com /index.html
Bu URL adres tarkibiy qismlarini ko‘rib chiqaylik:
NTTR resursdan foydalanishda gipertekst (HurerTeht Transfer Rrotocol) protokoli ishlatilyapti.
www. youthcenter. com Ushbu ma’lumot joylashgan Internet saxifa nomi.
index.html faylning kompyuterdagi to‘la nomi.
Ko‘pchilik WWW saxifalar nomlanishi shu sxemaga mos keladi. Eotibor bergan bo‘lsangiz, baozan NTTR, FTR yoki gorher tipidagi resurslarga murojaat qilinganda, faylning to‘liq nomi bitta qiyshiq chiziq bilan tugallanadi. Bu aniq faylga emas, balki belgilangan katalog ostiga murojaat etilganda sodir bo‘ladi. Bu adresga murojaat qilinganda, kompyuter mazkur katalog va faylga mos standart indeksli faylni beradi. NTTR ning standart indeksli fayli odatda index.html (yoki index.htm) deb ataladi. SHu bilan birga u yana home.html, homerage.html, welcome.html yoki deault.html deb atalishi mumkin. 1997 yildan boshlab O‘zbekistonda Internet Provayderlar xizmat ko‘rsata boshladi. Hozirgi kunda O‘zbekistonda 40 dan ziyod Internet provayderlar ishlamoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
