Kompleks ishlab chiqarishda xarajatlarni taqsimlashda sof sotish qiymati usulining qo‘llanishi

4)
 
Yalpi foyda doimiy ulushi usuli 
Bu usulda kompleks ishlab chiqarish xarajatlari yalpi foydaning umumiy foizi 
mahsulotning har bir turi uchun bir xil qilib taqsimlanadi. Bu usul quyidagilarni 
o‘z ichiga oladi: 
1.
Yalpi foyda foizini hisoblash. 
2.
Sotilgan mahsulot tannarxini aniqlash va kompleks ishlab chiqarish 
xarajatlarini taqsimlash. 
Misol: 
 
Kompleks 
xarajatlar, sh.b. 
30 
000 
Alohida xarajatlar, 
sh.b.: 
A Mahsulot 
16 
000 
B Mahsulot 
24
000 
40 
000 
 
 
Birliklar 
soni 
Tayyor mahsulotni sotish 
narxi, sh.b. 
Sotish 
qiymati, sh.b. 
AMa 
hsulot 
1600 
25 
40 000 
BMa 
hsulot 
800 
50 
40 000 
Jami 
80 000 

---

1.
Yalpi foyda foizini hisoblash. 
Sotish qiymati, sh.b. 
80 
000 sh.b. 
Minus kompleks ishlab chiqarish xarajatlari va alohida 
qilingan xarajatlar, sh.b. 
70 
000 sh.b. 
Yalpi foyda, sh.b. 
10 
000 sh.b. 
Yalpi foyda foizi 
12,5 
% 
2.
Sotilgan mahsulot tannarxini aniqlash va kompleks ishlab chiqarish 
xarajatlarini taqsimlash 
A 
Mahsulot, 
sh.b. 
B 
Mahsulot,sh. 
b 
Jami, 
sh.b. 
Sotish qiymati 
40000 
40000 
8000 
0 
Minus 
Yalpi foyda, 12,5 % 
5000 
5000 
1000 
0 
Sotilgan mahsulot tannarxi 
35000 
35000 
7000 
0 
Minus 
Alohida xarajatlar 
16000 
24000 
4000 
0 
Kompleks ishlab chiqarish 
xarajatlari 
19000 
11000 
3000 
0 
Bu usuldan foydalanilgandagi yagona gumon (taxmin) shundan iboratki, 
yakka darajada har bir mahsulot bo‘yicha xarajatlar va savdo hajmi o‘rtasida bir 
xil o‘zaro bog’liqlik nazarda tutiladi. Bunday o‘zaro bog’liqlik ko‘p turdagi 
mahsulot ishlab chiqaruvchi kompaniyalarda kamdan-kam kuzatiladi. 
(Mahsulotga taqsimlangan xarajatlar bu usuldan foydalanganda hamisha 
ijobiy bo‘lmaydi. Kompleks ishlab chiqarish xarajatlari ba’zi mahsulotlarga 
manfiy belgi bilan o‘tadi). 
Qo‘shma ishlab chiqarish jarayoni, qo‘shma mahsulot va ikkilamchi 
mahsulotlar shunday tarmoqlarga talluqli, qaysiki bir turdagi mahsulotni ishlab 
chiqarish boshqasini ishlab chiqarish bilan texnologik bog‘liqlikda bo‘ladi.