Kompleks ishlab chiqarishda xarajatlarni taqsimlashda sof sotish qiymati usulining qo‘llanishi

Yalpi foyda asosida taqsimlash metodi
. Yalpi foyda metodi, ba’zi 
adabiyotlarda yalpi marjin yoki doimiy kontributsiya foizli metodi deb ataluvchi 
usulda qo‘shma tannarx qo‘shma mahsulotlarga yalpi foydaning bir xil foizi 
asosida taqsimlanadi. Qo‘shma mahsulotlar guruhiga talluqli bo‘lgan yalpi foyda 

---

sotishdan olingan daromaddan ularning jami ishlab chiqarish tannarxini ayirish 
orqali topiladi. Yalpi marjin foizi yalpi marjin summasini mahsulotlarni sotishdan 
olingan daromadga bo‘lish orqali topiladi. 
Fairington Industrial Products kompaniyasi uchun yalpi foyda foizi 30 %ni 
tashkil etadi [(200,000 p.b. – 140,000 p.b.) / 200,000]. Bu yerda 140,000 p.b. bu 
qo‘shma tannarx 90,000 p.b. va ajralish nuqtasidan keyingi tannarx 50,000 p.b.dan 
iborat. Sof foyda foizi 30% shuni anglatadiki har bir mahsulot tannarxi sotish 
narxining 70% ni tashkil etadi. Qo‘shma mahsulotlarga taqsimlanishi kerak 
bo‘lgan qo‘shma tannarx summasi mahsulotning to‘liq tannarxidan ajralish 
nuqtasidan keyingi tannarxni ayirishdan kelib chiqqan summaga teng bo‘ladi. 
Yuqoridagi ma’lumotlar va hisoblangan mahsulot tannarxi 
foizidan 
foydalanib jami mahsulot tannarxini har bir mahsulot turi bo‘yicha aniqlaymiz: 
Mahsulot Jami sotish 
qiymati 
Mahsulot 
tannarxi 
foizi 
Jami 
mahsulot 
tannarxi 
Z-800 
40,000 p.b. 
70 foiz 
28,000 p.b. 
Z-900 
45,000 
70 
31,500 
XZ-880 
50,000 
70 
35,000 
XZ-990 
65,000 
70 
45,500 
Jami mahsulot tannarxi 
140,000 
p.b. 
Ushbu jadval ma’lumotlari asosida mahsulot tannarxi foizi asosida jami 
mahsulot tannarxi aniqlangandan so‘ng, jami tannarxdan ajralish nuqtaidan 
keyingi tannarxni ayirib tashlab qo‘shma tannarxni aniqlaymiz. Mahsulot 
birligining tannarxi esa jami tannarxni mahsulot birligiga bo‘lib topamiz. Misol 
uchun, Z-800 mahsulotda mahsulot birligi tannarxi 7 p.b.ni tashkil etmoqda 
(28,000 p.b. / 4,000 birlik). Hisob-kitob natijalarini quyidagi jadvalda 

---

umumlashtiramiz.