Kompleks birikmalar kimyosi

Yechish. (a) formulasi asosida [Cu(NH
3
)
4
]
2+ 
va
 
[Cu(H
2
O)
4
]
2+
 
ion ionlar uchun 
Д larni xisoblab chiqarmiz: 
[Cu(NH
3
)
4
]
2+
  uchun 
Д  = h*C*N
A
  /
л  = 6,6*10
-34
  *3,108*6.02*10
23
/ 
304*10
-9
 = 3,49*10
5
 : Joul*mol = 349 kJ*mol. [Cu(H
2
O)
4
]
2+
 
Д = h*C*N
A
 
/
л  = 6,6*10
-34
  *3,108*6.02*10
23
/ 365*10
-9
  = 3,49*10
5
  : Joul*mol = 326 
kJ*mol.  
Xulosa. [Cu(NH
3
)
4
]
2+ 
dan
 
[Cu(H
2
O)
4
]
2+
  gacha o’tganda kamayadi; 
demak koordinatsion birikma ammiakatdan gidratga o’tganda 
mustaxkamligi ham kamayadi. 
 
Savol va topshiriqlar 
1.Kovalent bog‘lanish nazariyasining kamchiliklari? 
2.Valent bog‘lanishlar nazariyasining moxiyati kamchiligi va afzalliklari? 
3.Valent bog‘lanishlar nazariyasini misollar vositasida izohlang? 
4.Kristall maydon nazariyasi ligandlar bilan markaziy ion orasida qanday 
bog‘lanishni nazarda tutadi? 
5.Kristall maydon nazariyasining afzalliklari. 
6.Kristall maydon nazariyasining kamchiliklari. 
 

---

 
162 
 
 
3-MAVZU. 
KOMPLEKS BIRIKMALARNI ERITMADAGI MUVOZANATI, 
KOORDINATSION QOBIG‘IDAGI LIGANDLARNI O‘ZARO TA’SIRLASHUVI  
2-soat 
 
 
Reja 
1. Markaziy ion elektron tuzilishidagi xususiyatlar. 
2. Ligandlarning elektron tuzilishi 
3 Kompleks birikma hosil qilishda qatnashadiga orbitallar 
        
         U yoki bu elementning koordinatsion birikma hosil qilish qobiliyati o‘sha element 
atomining sirtqi elektron qavati tuzilishiga va uning davriy sistemadagi o‘rniga  bog‘liq 
bo‘lib, koordinatsion birikma hosil qiluvchilar jumlasiga asosan sirtqi qavatda yetarli 
darajada bo‘sh orbitallari bo‘lgan metall ionlar kiradi. Koordinatsion birikma hosil 
qiluvchi zarracha elektron juftining akseptori vazifasini bajaradi. Agar markaziy atom 
kimyoviy bog‘lanishda o‘zining bo‘sh s-orbitallari bilan ishtirok etsa, bu holda faqat 6 
(sigma)-bog‘lanish, agar bo‘sh r-orbitallar ham qatnashsa, 6- va P- bog‘lanishlar yuzaga 
keladi (u r-,d-, yoki f-orbitallari  bilan ishtirok etganida ham 6- va P- bog‘lanishlar kelib 
chiqadi). Quyidagi jadvalda markaziy atomlarning birikma hosil qilishda qanday 
orbitallar hisobiga ishtirok etishi ko‘rsatilgan.