Kompleks birikmalar kimyosi

13-MA’RUZA.  
KOMPLEKS BIRIKMALARNING AHAMIYATI  
 
                               Reja: 
1. Koordinatsion birikmalar kimyosining rivoj-lanishiga hissa qo‘shgan o‘zbek 
olimlari. 
2. Koordinatsion byuirikmalarning ahamiyati. 
A) Analitik kimyoda bunday birikmalar elementlarning modda  tarkibilda bor- 
yo‘qligini bilishda (sifat analiz) modda tarkibining qancha foizini tashkil etishini 
aniqlashda (miqdoriy analiz) va elementlarni bir-biridan ajratish (ekstaraksiya) niqoblash 
maqsadida ishlatiladi.  
B) Koordinatsion birikmalar galvanik qoplamalar qilishda ishlatiladi. Oddiy 
iuzlarning eritmalarida galvanik qoplamalarhosil qilishda ishlatilganda yirik kristall 
cho‘kmalar hosil bo‘lib, qoplama oson ko‘chib ketadigan bo‘ladi. Lekin bu maqsad 
uchun kompleks tuzlarining erimtmalari ishlatilsa, mayda kristall juda zich qoplamalar 
xosil bo‘ladi.  
Galvanik qoplamalar hosil qilish uchun ishqoriy metallarning sianidlari 
eritmalariga mis, rux, oltin va boshqa metallarning sionidli komplekslari K
2
[Cu(CN)
3
], 
Na
2
[Zn(CN)
4
], K[Au(CN)
4
] qo‘shiladi. 
Sianli elektrodlar zaharli bo‘lgani uchun ularni boshqa tuzlarga almashtirish 
zaruruti tug‘ilgan.Masalan, K
2
[Cu(CN)
3
] o‘rnida misning etanolaminli kompleks tuzi 
K
2
[Cu(H
2
NCH
2
CH
2
OH
4
)] qo‘llanilmoqda.