Ko‘llar haqida umumiy ma’lumot

To‘g‘ri harorat stratifikatsiyasi - chuqurlik bo‘yicha harorat kamayib boradi. Bu holat ko‘pincha yozda kuzatiladi.

а)

2 - rasm. Ko‘llarda haroratning chuqurlik bo‘yicha taqsimlanishi (A.M.Nikitin ma’lumotlari)
Ko‘llar: a - Arnasoy (Aydar), b - Biyliko‘l, v - Sarichelak, g - Sarez.
1-yanvar, 2- aprel, 3-noyabr, 4-iyul.
Ko‘lning suv yuzasi harorati gorizontal yo‘nalishda ham turli qiymatlarda kuzatiladi. Bu o‘zgarish ko‘l qirg‘oq chizig‘ining shakliga, ko‘l tubi va ko‘lni o‘rab turgan joyning relyefiga bog‘liq. Ko‘lning suv yuzasida yoki ma’lum chuqurlikdagi qatlamda bir xil haroratli nuqtalarni tutashtirish natijasida izotermalar hosil bo‘ladi.
O‘rta Osiyo ko‘llarining harorat rejimi. O‘rta Osiyo ko‘llari harorat rejimining yillik siklida quyidagi davrlarni ajratish mumkin: bahorgi-yozgi isish; yozgi-kuzgi sovish; kuzgi-qishki eng past harorat.
Qayd etilgan davrlarni ajratishda quyidagi mezonlar e’tiborga olinadi. Jumladan, bahorgi davr - yillik minimumdan + 4⁰ S haroratdagi eng katta zichlikka erishguncha yoki gomotermiya holatigacha bo‘lgan oraliqdir. Issiqlik almashinishi yillik siklining yozgi davri haroratning to‘g‘ri stratifikatsiyasi hamda issiqlik muvozanati kirim va chiqim qismi elementlari barqarorlashgan vaqti bilan chegaralanadi.
Yozgi-kuzgi sovish davrining boshlanishi ko‘ldagi suv massalari issiqlik zaxirasining ortishi to‘xtagan vaqtdan boshlanadi. Bunda ko‘lda mavjud bo‘lgan issiqlikning butun suv massalari orasida qayta taqsimlanishi kuzatiladi. Bu holat haroratning to‘g‘ri stratifikatsiyasi sharoitida kuzgi gomotermiyagacha davom etadi.
Kuzgi-qishki davr esa kuzgi gomotermiya holatidan, teskari stratifikatsiya sharoitida, ko‘ldagi suv haroratining eng kichik qiymatga erishgunga qadar va so‘ngra issiqlik balansida musbat holatga o‘tgunga qadar davom etadi. Umuman olganda, O‘rta Osiyo ko‘llaridagi suv harorati bilan havo harorati orasida aniq bog‘lanish mavjud.