|
Operatsiyadan so‘nggi holatda dietoterapiya yo‘nalishlari
Operatsiyadan so‘ng asosiy almashinuvni keskin oshishi hisobiga quvvat
qiymati ham ko‘tariladi. Hatto kundalik ovqat ratsionida hosil bo‘ladigan 3000 k/kal
quvvat bemor och holatdagidek quvvat etishmovchilishi yuzaga keladi. Oqsil, yog‘
va uglevodlarni organizmdagi zahirasi keskin kamayadi va bu holat operatsiyadan
so‘ng to‘qimalar regeneratsiyasini sustlashtiradi. Oqsil quvvat etishmovchiligi
operatsiyadan so‘ngi ko‘pgina asoratlarga, jumladan yiringlash, chandiqlashish,
metabolik sindrom, distrofiya va eroziyalarga sabab bo‘ladi.
Hozirgi zamonda operatsiyadan so‘ng asosan enteral oziqlanish qo‘llaniladi
va u asoratlarni va ichak o‘tkazmaslik holatini oldini oladi. Enteral oziqlantirish
operatsiyadan so‘ng asta-sekin 1 kundan 5 kungaga qadar kuniga 500 ml-2000 ml.
xajmda har 2 soatda amalga oshiriladi.
Enteral oziqlantirish oshqozon yoki ichak zondlari yordamida bajariladi,
shuninggdek bemor xushida, yutinish me’yorda bo‘lsa peroral ovqatlantirish
maqsadga muvofiqdir. Jarroxlik dietasi ha’zm a’zolariga maksimal engillik, ichak
264
dispepsiyasini bo‘lmasligi, engil o‘zlashadigan nurientlarga boy mahsulotlarni,
vitaminlarni ratsionga kiritish kabi tamoyillarga ega bo‘ladi.
Taomlar suyuq, yarim suyuq, jele holda, qirilgan mahsulotlar pyure shaklida
oz-ozdan tez-tez beriladi. Ushbu dieta 2-3 kun belgilanib, so‘ng oshqozon-ichakni
ehtiyotlovchi 1 a -son dietaga o‘tkaziladi.
Operatsiyadan so‘ng 2-3 kun davomida yog‘siz, go‘shtli bulion, guruch.
qaynatmasi qaymoq yoki sariyog‘ bilan, sharbatlar, meva jelesi, shakarli choy,
kompot, na’matak damlamasi, kisel kabilar dietratsionda ruxsat etiladi.
1-sonli jarroxlik dietasida go‘shtli, baliq va sabzovotli bulionlar, mol,
cho‘chqa, qo‘y go‘shtlarini yog‘siz qismlaridan bog‘langan taomlar, bug‘da
tayyorlangan kotletlar, pyure, bifstrogin, sutli bo‘tqalar, sabzovot va mevalar pyuresi
ruxsat etiladi. Shuningdek kechagi bug‘doy noni, pechene, olmali jem, go‘shtli
gumma, tvorog. Ovqatlanish tartibi 5-6 mahal va kimyoviy tarkibi: oqsil -110 gr,
yog‘-100 gr, uglevodlar – 400 - 450 gr, suyuqlik -1,5 litr va quvvat qiymati 2950-
3100 kkal.
Oshqozon va o‘nikkibarmoq ichak kasalliklarida, jumladan gastroduoenal
yara kasalliklari, o‘smalar, stenoz, qon ketishi kabilarda operatsiyadan so‘ng
ovqatlanish bosqichma-bosqich amalga oshiriladi. Agar asta-sekin ovqat ratsioni
o‘zgartirilmasa turli asoratlar yuzaga keladi, jumladan demping sindrom.
Operatsiyadan so‘ng 2-4 oy davomida ambulator sharoitida tiklanish davosida
dietani qirilgan mahsulotlarni qo‘llash varianti belgilanadi. Qaysiki, u oshqozon-
ichak tizimida yallig‘lanishni kamaytiradi va operatsiyadan so‘ngi holatni tez
regeneratsiya bo‘lishiga yordam beradi. Dieta tarkibida sifatli oqsil bo‘lishi
ahamiyatga ega. 2-4 oydan keyingi davrda dietani qirilmagan mahsulotlar bilan
boyitish turiga o‘tiladi, lekin mahsulotlar kichik bo‘lakchalar shaklida, oqsil va
vitaminlarga boy bo‘lishi kerak. Bu dieta oshqozon-ichak funktsional holatini
tiklashga va xa’zm jarayonida ishtirok etuvchi a’zolar jigar, o‘t yo‘llari, oshqozon
osti bezining funktsiyasini faollashtirishga yordam beradi. Ushbu dietani 1-1,5 yil
davomida belgilash lozim, chunki bu davrda oshqozon-ichak faoliyati to‘liq
tiklanadi.
1-1,5 yildan so‘ng operatsiya asoratlari yuzaga kelmasa umumiy standart
dietaga o‘tish mumkin va 4-6 yil davomida 15-son dietada bo‘lishi, 4-5 mahal
ovqatlanishi kerak.
Og‘ir asoratlardan biri demping-sindrom yuzaga kelmaslik uchun shirin
ichimliklar, shirin bo‘tqalar, sutli shakarli mahsulotlar va taomlar, shuningdek sovuq
yoki issiq taomlarni cheklash lozim. Demping-sindrom oshqozondan ovqat
mahsulotini o‘nikkibarmoq ichak operatsiyada olib tashlangani uchun, to‘g‘ri
ingichka ichakka o‘tishi va noadekvat holatdagi ximus ichaklarda, oshqozon osti
bezi orqali gumoral boshqaruvni buzilishi, simpato-adrenal tizimni faollashuviga
olib keladi. Natijada ko‘pchilik a’zolar va tizimlarda patolgik reflektor jarayonlar
sodir bo‘ladi. Bemorlar ovqat qabul qilganda, ayniqsa uglevodli yoki sut mahsulotli
ratsionda, keskin holsizlik, terlash, qizish, arterial qon bosimi kamayishi, qaltirash,
taxikardiya, bosh og‘rig‘i, asabni zo‘riqishi, qayt qilish, diariya holatlarini sezadilar.
265
Klinik belgilarni sodir bo‘lishi va rivojlanii demping-sindromni 3 darajasiga bog‘liq
holda kechadi.
Demping sindromda dieta tamoyillari asosan suyuqlikni ovqatlanishdan so‘ng
30-60 minutdan so‘ng ichish, faqat bir piyola bir mahal, ovqatni tez-tez qabul qilish,
ovqat va ichimliklar iliq bo‘lishi, ratsionda sabzovot-mevalar ko‘p bo‘lishi va
ovqatlangandan so‘ng yarim soat bemor yotgan holda bo‘lishi kabilardan iborat.
Demping-sindromli bemorlarga operatsiyadan so‘ng 2-4 oy o‘tib, oqsilga boy
dieta belgilanadi. Ushbu dieta kimyoviy tarkibi 110-130 gr. oqsil (50 gr –xayvon
oqsili), uglevodlar -250-300 gr, yog‘lar-70-100 gr (o‘simlik yog‘i-25-30 gr) quvvat
qiymati 2080-2700 kkal.
Taomlar qaynatilib, bug‘da tayyorlanadi va ta’sirlovchi ozuqalar cheklanadi.
Taomlar harorati 20-60ºS bo‘lishi, suyuqlik kun davomida 1,5-2 litr ichilishi va
ovqatlanish 4-6 mahal bo‘lishi lozim. Ratsionda grechkali bo‘tqa, go‘shtli
bulochkalar, shovla, sabzovotli qaynatmalar, quymoq, tvorog, kefir, shakarsiz choy,
olma, qaynatilgan go‘sht, o‘simlik yog‘ida salatlar, non (oq va qora) kabilarni
kiritish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
