Klinik dietologiya va nutrisiologiya

Vegetarian dieta va bolib ovqatlanish 
 
Ushbu  ovqatlanish  hayvon  mahsulotlarini  to‘liq  istisno  etish  yoki  cheklash 
usuli bilan o‘simliklar asosidagi mahsulotlarni iste’mol qilinadi. 

---

149 
 
 
Vegetarian ovqatlanishda faqatgina o‘simlik asosidagi mahsulotlar (mevalar, 
sabzavotlar,  dukkaklilar,  yong‘oqlar  va  boshqalar)  qo‘llanilganda,  u  qat’iy 
vegetarianlik, sut mahsulotlari va tuxumlarni ratsionga kiritilishi laktovegitarianlik 
hisoblanadi 
 
Dunyoda  vegetarian  ovqatlanish  ratsionida  600  ga  yaqin  mevalar,  300  ga 
yaqin sabzavotlar, boshoqlilar, dukkaklilar, o‘simlik barglari va gullari qo‘llaniladi, 
shuningdek taxminan 200 turli yong‘oq navlaridan foydalaniladi. 
 
Vegetarianlik mahsulotlarida oqsil manbai dukkaklilar (soya, no‘xot, loviya, 
mosh), yong‘oqlar, boshoqli o‘simliklar, gulkaram kabilar hisoblanadi. 
 
Yog‘ manbalari o‘simlik moylari (kungaboqar, jo‘xori, zaytun, zig‘ir, paxta, 
kokos va boshqalar) 
 
Vegetarianlik  oziq-ovqatlarida  Xalqaro  Sog‘liqni  Saqlash  tashkiloti 
yo‘nalishidagi tadqiqotchilar fikricha, oqsilning 30 % hayvon mahsulotlari asosida 
bo‘lishini ta’kidlaydilar. Ushbu dieta uzoq vaqt qo‘llanilganda, organizmda kaltsiy, 
rux, temir, B-guruh, A,D vitaminlar, alishtirib bo‘lmaydigan aminokislotalar keskin 
kamayadi, chunki ular o‘simlik asosidagi mahsulotlarda etarli darajada emas. 
 
Vegetarian dietani ba’zi kasalliklarda qisqa muddatda qo‘llash tavsiya etiladi, 
jumladan  yurak-qon  tomir  etishmovchiligi,  ateroskleroz,  semizlik,  pielonefrit, 
buyrak tosh kasalligi, jigar va o‘t yo‘llari xastaliklarida. 
 
Zamonaviy  dietologiyada  meva,  sabzavotlar  va  o‘simlik  asosidagi 
mahsulotlar  tarkibidagi  makro,  mikroelementlar  va  vitaminlarni  organizmdagi 
ahamiyatini  tan  olsada,  lekin  vegetarianlikni  to‘liq  va  doimiy  belgilashni 
quvvatlamaydi. 
Bo‘lib ovqatlanis dietasi. 
 
Ushbu  ovqatlanish  asosida  kimyoviy  tarkibiga  ko‘ra,  mahsulotlarni  bo‘lib, 
turli vaqtda iste’mol qilishdir. Ya’ni oqsillar, uglevod va yog‘ mahsulotlarini turli 
vaqtda va kunda iste’mol etish, jumladan go‘sht mahsulotlari, sut mahsulotlari, meva 
va sabzavotlarini bo‘lib-bo‘lib ayrim holda qabul qilishdir. 
 
Bo‘lib ovqatlanish nazariyasini asoschilari U.G.Xey va G.Shelton bo‘lib, ular 
oqsil bilan uglevodlar ayrim iste’molda bo‘lishini ta’kidlaydilar, chunki oqsil hazmi 
kislotali  muhitni,  uglevodlar  hazmini  ishqoriy  muhitni  talab  qilishi  bunga  asos 
bo‘ladi. Lekin ular odam organizmida hazm jarayonini universal va tez moslanish 
xususiyatlarini hisobga olmadilar. 

---

150