|
Nazorat savollari:
1. Aniq dehqonchilik apparat vositasi qanday ishlaydi?
2. Parallel boshqaruv tizimi nima?
3. Namuna oluvchi va agrokimyoviy laboratoriyalar haqida nimalarni
bilasiz?
4. Hosil datchiklari nima uchun ishlatiladi?
5. Differentsiyalangan o'g'it qo'llash tizimiga bo’lgan ehtiyoj nima uchun
kerak?
Бортга ўрнатилган компьютер:
AGROCOM CEBIS MOBILE
Интеллектуал назоратчи
терминал:
AMAZON AMATRON
Дозаторларнинг гидравлик
клапани
164
11.
TANAZZULGA
UCHRAGAN
TUPROQLARNI
O‘RGANISHDA
GAT
TEXNOLOGIYALARDAN
FOYDALANISHNING BATAFSIL SHARHI
11.1. Tuproq kartografiyasi konsepsiyasi
Er resurslaridan oqilona foydalanish masalasining hal qilinishi
sifatli tuproqshunoslik xaritalarini tuzib chiqishga ob’ektiv yondoshishni
talab qiladi va bunda xarialarni tuzib chiqish jarayoni ko‘p vaqtni va
vositalarni talab etadi. Ushbu ishlarni tezlashtirish va ularni nisbatan
samarali darajada bajarishni zamonaviy texnik vositalar yordamida -
ya’ni, aero-fototavsir va GAT-texnologiyalar materiallaridan foydalanish
asosida amalga oshirish mumkin.
Ko‘pgina ilmiy yo‘nalishlarning zamonaviy rivojlanish bosqichi
tizimlashtirish, tasniflash, nazariy jihatdan umumlashtirish, to‘plangan
keng ko‘lamdagi bilimlarni sintezlash kabi jarayonlar bilan tavsiflanadi,
o‘z navbatida hozirgi vaqtda ushbu masalalarni hal qilishda an’anaviy
uslublar va yondoshuvlardan foydalanish samara bermaydi. Jumladan,
turli xil ilmiy yondoshuvlarni uyg‘unlikda umumiy konsepsiya asosida
birlashtirish imkonini beruvchi yagona uslubiy asoslarni yaratish ehtiyoji
yuzaga kelishi qayd qilinadi. GATning mazmun-mohiyati - bu
axborotlarning kartografik ob’ektlar bilan semantik shaklda (matn
shaklida, jadval va Shuningdek grafiklar shaklida) bog‘lanishini amalga
oshirishga qodirlik bilan bog‘liq bo‘lib, bu jarayonni amalga oshirish
ushbu axborotlar o‘rtasida makonga oid aloqadorlikni qaror toptirishga
asoslanadi. Har qanday hoxlagan hududda er maydonlaridan foydalanish
tizimi rivojlanishi davomida er maydonlarining potensial resurslariga
muvofiq kelishi talab qilinadi, ya’ni ushbu tushuncha orqali tabiiy
landshaftlarning qo‘shimcha sarf-harajatlarsiz holatda barqarorligini
ta’minlash va shuningdek, salbiy ekologik vaziyatlarning yuzaga kelishi
ehtimolligi darajasini nol qiymatgacha tushirishga intilish nazarda tutiladi.
Hududlarning resurs potensiali qiymatini tahlil qilish asosi sifatida
o‘rganilayotgan hududga tegishli bo‘lgan geografik axborotlar tizimi o‘rin
tutadi, bu axborotlarning tarkibida er maydonlarining haqiqiy mavjud
holati haqidagi ma’lumotlar, erdan foydalanishning asosiy turlari nuqtai
nazaridan ushbu hududa joylashgan er maydonlarining yaroqlilik
darajasini tahlil qilish, Shuningdek bu er maydonlariga qishloq xo‘jaligi
ekinlari va alohida ekin turlarini joylashtirishni optimallashtirish
texnologiyalari haqidagi ma’lumotlar mavjud hisoblanadi. Bunda asosiy
diqqat-e’tibor erdan foydalanish bo‘yicha maqsadga muvofiq modellarni
165
tuzib chiqishga qaratiladi. Bu holat modellashtirish tizimiga sezilarli
darajada
moslashuvchanlik
xususiyatini
baxsh
etadi
va
foydalanuvchilarga tahlil qilish uchun, tezkor tarzda o‘zgaruvchan
tavsifga ega bo‘lgan iqtisodiy-ijtimoiy sharoitlarda iqtisodiy jihatdan
potensial darajada samarali hisoblangan aynan, kerakli bo‘lgan erdan
foydalanish turlari va ekinlar to‘plamini tanlab olish imkonini beradi.
Ushbu maqsadlarda o‘rganilayotgan hudud bo‘yicha erdan
foydalanish hududlarining turli xil mavzularga tegishli (tuproq xaritasi,
topografik, agro-landshaftlar, relef, defliratsion er maydonlari, potensial
xosildorlik, almashlab ekish tartibi va hakozo mavzulardagi xaritalar)
xaritalari seriyasi ishlab chiqiladi. Tarkibi bir nechta qavatlardan tashkil
topgan elektron xaritalarni tuzib chiqish jarayoni o‘z tarkibiga erdan
foydalanishning barcha asosiy toifalarini (haydalma dehqonchilik uchun
mo‘ljallangan er maydonlari, yaylovlar va em-hashak o‘rib olinuvchi
hududlar, o‘rmonzorlar, botqoqliklar va suv hududlari, yaroqsiz er
maydonlari va aholi punktlari hududlari) ularning makonga oid joylashish
holati va talab qilingan vaziyatlarda, geografik koordinatalar kiritilishi
asosida muvofiqligini amalga oshirishni qamrab oladi.
Hozirgi vaqtda ko‘pgina qishloq xo‘jaligi korxonalari aksionerlik
jamiyatlariga aylantirilgan. Natijada, ular ko‘proq darajada xo‘jalik
yuritish bo‘yicha mustaqillikka ega bo‘lishlari kuzatiladi, Shuningdek
ularning tezkor tarzda o‘zgaruvchan iqtisodiy-ijtimoiy shart-sharoitlarga
va bozor talabiga moslashish imkoniyatlari ortishi qayd qilinadi. Oldin
tuzib chiqilgan erdan foydalanishni rejalashtirish tizimlari hozirgi vaqtda
erdan foydalanish bo‘yicha tegishli shartlarni qoniqtirmaydi, ya’ni talab
qilinuvchi tezkor va ishonchli axborotlarni olish, er maydonlaridan
foydalanish bo‘yicha prognozlashni amalga oshirish, shuningdek ekologik
halokat vaziyatlari yuzaga kelish ehtimoligi darajasi keskin kamaytirilishi
asosida iqtisodiy samaradorlikning oshirilishi kabi maqsadlarni ro‘yobga
oshirish talablariga javob bermaydi. Qishloq xo‘jaligi ekinlarini maqsadga
muvofiq er maydonlariga joylashtirish masalasini hal qilishda optimal
joylashtirish sxemalarini ishlab chiqishda ishlab chiqarish sohasining
iqtisodiy samaradorligini alohida tarkibiy qismlar bo‘yicha batafsil
modellashtirish asosida ish tutiladi, biroq ushbu modellashtirish asosini
alohida xo‘jaliklar miqyosida mavjud er maydonlaridagi tuproq
qoplamining haqiqiy holati va uning resurs potensiali haqida aniq
ma’lumotlar tashkil qiladi. Tarkibida er maydonlarining haqiqiy mavjud
holati haqidagi qat’iy strukturaga solingan ma’lumotlar, erdan
foydalanishning asosiy turlariga asoslanuvchi er maydonlarining
yaroqlilik darajasini tahlil qilish algoritmiga ega bo‘lgan GAT potensial
166
xosildorlik va donli ekinlarning almashlab ekilishi joylashtirib
chiqilishining rentabelligi asosida ishchi uchastkalarni modellashtirib
chiqishning asosi sifatida o‘rin tutadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
