Kkkkkkkkk

 
Аввалом бор жами талаб эгри чизиғининг бундай ҳолати учта омил 
билан боғлиқдир. Яъни: 
1. Фоиз ставкаси самараси. 
2. Моддий қийматликлар самараси ёки реал касса қолдиқлари ёхуд
бойлик самараси. 
3. Импорт харидлар самараси. 
Фоиз ставкаси самараси
. 
Фоиз ставкаси самараси шуни билдирадики яъни, жами талаб эгри 
чизиғининг силжиши нархлар даражаси ўзгаришининг фоиз ставкасига, демак 
истеъмол харажатлари ва инвестицияларга бўлган таъсирига боғлиқ. Аниқ 
айтганимизда, агар баҳо даражаси ошса фоиз ставкаси ҳам ошади, усган фоиз 
ставкалари ўз навбатида истеъмол харажатлари ва инвестицияларни 
камайишига олиб келади. 
Демак, товарларнинг баҳо даражалари ошса истеъмолчиларга харид 
қилиш учун катта миқдорда Нақд пуллар керак бўлади. Ишбилармонлар учун 
ҳам иш хақи ва бошқа харажатларни тўлашга катта миқдорда пуллар керак 

---

61 
бўлади. қисқача айтганда товарлар баҳоси даражалари юқори бўлса пулга 
бўлган талабни оширади. 
Пул бирлиги ҳажмининг ўзгармаган ҳолатида талабнинг ошиши пулдан 
фойдаланишни чигаллаштиради. Бу фоиз ставкасини кўрсатади. Фоиз 
ставкаларининг юқори шароитида ишбилармонлар ва аҳоли харажатлари 
миқдорини камайтиради. Яъни, тезда фоиз ставкаларини ошишига мослашади. 
Бундан шундай хулосага келишимиз мумкинки нархларнинг ўсиши пулга 
бўлган талабни кўпайтириб, фоиз ставкасининг ошишига олиб келади ва шу 
туфайли миллий маҳсулотнинг реал ҳажмига бўлган талабни қисқартирар экан. 
 
 
Бойлик самараси ёки реал касса қолдиқлари. 
Бойлик самараси ёки реал касса қолдиқлари шуни билдирадики, нархлар 
даржасининг ошиши, жамғарилган пул активлари (омонатлар, облигациялар) 
реал харид қобилиятини тушириб юборади. Бундай шароитда аҳоли янада 
камбагаллашиб боради ва ўз-ўзидан харажатлар миқдорини қисқартиради. 
Масалан, бирор-бир шахс ўзининг активида 10 млн. сўм бўлса, ундан хеч 
иккиланмасдан бирорта автомашина сотиб олиши мумкин. Агарда инфляция 
ушбу шахс активининг тўлаш қобилиятини 6 млн. сўмга тушуриб юборса у 
машини сотиб олмаслиги мумкин.