Кирисиў. Жеке раўажланыў биологиясы пәниның раўажланыў

а
1
-в
1
, а
2
-в
2
.-…, 
Әне усы әпиўайы қосындылар бизге мынадай микроскопикалық переходты 
берди.
А-В 
Әне тап усындай раўажланыўдың методологиясы буны болса, ҳәзирги 
заман экспериментал эмбриологияда дәлилемекте. Егер эквифином қублысты 

---

101 
биз айрым теңсизликти ямаса биргелики болмаған себеплерди көремиз ол 
ҳәттеки макро дәрежеге шекем көтериледи, ал сондай ўақытларда А 
стадиясынан соң келиўи керек. В,С,Д, ал бирақ усылардың орнына басқалар В
1
С
1
Д
1
лер келеди. Бирақ бәри бир тийкарғы жуўмақта бәри бир Е болыўы керек. 
Әне енди биз усыларда үйренемиз
: 
2-сораў: 
Раўажланыўдың қәлеген бир процесси мейли ол ооплазмалық сегрегацияли 
қәлеген бир морфогенезбе, цитодифференцировкама тағы басқалар. Усылардың 
барлығында-да өзиншелик бир қыйыншылықлары бар. 
Биз буниң ушын симметрия тәртибин қолланамыз. Бул дегенимиз ҳәр 
түрли пайда болған, бурылыслар, бир-бирин тәкирарлаўлар, перенослар олар 
бирин-бири алмастырып турады. 
Биз соның ушын олар бир-бирин шексизликлерде алмаслап турады.
Дәслепки раўажланыўдағы Регуляцияға улыўма тусиник. Дриш 
законы. 
Регуляция процесиниң дәслепки эмбрионал раўажланыў ўақтан тексериў 
бул Дриштан (1908) басланады. Сол ўақытлардағы копшилик тәжирийбелерде 
жасырын регуляция сырлары маълим болған еди, ҳар қыйли мәйек 
болимлеринде ямаса зародышта т.б. усындай көпшилик тәжрийбелер мәйек 
клеткасының бөлиниўине шекем исленген еди. Мс. Мәйек клеткасынан 
центрофигуровкалаў усылында ондағы айрым бөлимлерин болип алынды, 
ооплазманиң бир бөлеги сорып алынады, пипетке менен ямаса оған бир ҳам бир 
неше мәйек мәйек клеткасын қосып салынды. Усындай процесслер тек 
насекомалардың мәйек клеткасында қәлыплеспеген, ал қалған мәйек 
клеткаларында ҳәттеки оның 1/4 ямаса 3/1 сорып алғанларында-да раўажланыў 
нармал раўиште өткенлиги анықланады. Мс. Бундай процесслер копшилик 
қуртларда, моллюска, асцидия, ишек қуўыслыларда, ийне денелилерде 
өткерилген.
Ең жақсы регуляцияланатуғын мәйек клеткасы бул гидромедузаларда 
болып өтеды. Усы түрде нармал медуза 1/32 ямаса мәйектың 32 бөлегинен-ақ 
нармал раўажланады. Себеби ҳар бир 32 бластомер тотипотентли 
(организмлериниң толық раўажланыўы) еркин раўажланыўға уқыплы. Биз 
нармал тышқан зародышына оның мәйек клеткасының ҳәттеки ярымы-ақ 
жеткиликли. Ал кромиклерде тотипотентлилик 2-4 бластомер ўақтына шекем 
болады, адамда тап усындай 2-4 бластомер , бул 2-4 бала туўыўға болады деген 
сөз. Әне усы факт Г.Шпеманға индукцион қубылысты анықлаўға жәрдем етти. 
Демек тишқанниң нормал зародышы бул айрым бластомерлерден-ақ қуралған 
болады. Солай етип усы бластомерлерден биз бир ямаса бир неше зародышти 

---

102 
жыйнаймиз (сборка етемиз). Пайда болған 
гигант
зародыш нармал дузилиске 
ийе болады, онда структураниң еки еселениўын байқамадық.
Әне усындай мәйек клеткасындағы процесслер ҳәм зародыштағы, олардың 
белгили регуляция процесслериниң шеклениўыне қарамай-ақ оны биз 
регуляция категориясына киргиземиз. Бластуланиң регуляциялы уқыбын 
гаструланиң ең дәслепки ўақытында-ақ анықлаўға болады. Буны биз 
зародыштағы азлы-кем болегин аўладларға көшырып салғанда анықлаўға 
болады.
Алдын мақулланып алынған органларда (Презумпцияланған) мс. Алдынғы 
ишектиң зародышын кейинги ишекке салсақ, онда ол жерде раўажланады. 
Биз регуляция тәжирийбелеринен не жуўмақ ислеймиз? Биз усы алынған 
органлардың бир бɵлеклери қайсы ўақтында алынды, олар еле 
детерминацияланбағанба, ол қашан детерминацияланады, қайсы етапта. Әне 
усы бизге керек ҳәм аҳмийетли. Мс. Биз еле аталанбаған мәйек клеткасынан 
узып алған материалимиз аталанғаннан кейинде сол клетка нармал 
раўажланыўын даўам еткен. Демек детерминацияниң изине қайтиўы оогенез 
процессинде өтпейтуғын екенлигин билемиз. Ҳәр бир елементтың планлы ҳәм 
оның функциялы жағдайы толығы менен эмбрионал регуляция ўақтында 
анықланады буни