Kirish,,0'rta asrlar tarixi haqida

Yarmarkalar va sarroflar. Yevropaning odamlar eng ko`p to`planadigan savdo-sotiq joylarida bir yilda bir marta o`tkaziladigan bozorlar ochilgan. Bunday bozorlar yarmarka deb atalgan. Savdogarlar yarmarkalarda bozori chaqqon tovarlarni arzonga sotib olib, mayda savdogar va hunarmandlarga ulgurji sotardi.
XIII asrda eng mashhur yarmarkalar Fransiyaning shimoli-sharqidagi Shampan grafligida ochilgan. Shampan yarmarkalarida Sharqning zeb-ziynat buyumlari ham, Shimoliy Yevropaning tovarlari ham sotilardi.
Savdogarlarning do`konlari joylashgan rastalar yonida sarroflar - pul ishlari bo`yicha mutaxassislar o`tirardi. Savdogarlar sarroflar yordamiga juda muhtoj edi. Chunki har bir mamlakatda og`irligi va zarb shakli turli bo`lgan pullar yurardi. Bu pullarni qirollargina emas, balki yirik feodallar va katta shaharlar ham chiqarardi. Faqat Fransiyaning o`zida kamida 80 xil tanga zarb qilinardi. Sarroflar muayyan xizmat haqi evaziga ularning pullarini yarmarkada muomalada yuradigan pullarga almashtirib berardi.
Sarroflarnng puli asta-sekin ko`payib bordi. Ular qarzga pul beradigan bo`ldilar. Qarzga olingan pulni ma'lum muddatda foydasi bilan qaytarib berish lozim edi. Shu tariqa sarroflar sudxo`rlarga aylanardilar.

61

Banklarning vujudga kelishi. Savdo-sotiqning rivojlanishi banklami vujudga keltirgan.
Dastlabki bankirlar sarroflar va sudxo`rlar bo`lishgan. Ular foiz evaziga qarz berishardi. Shuningdek, pullarni saqlash uchun ham qabul qilishardi. Xizmat vazifalariga ko`ra, bir mamlakatdan ikkinchi mamlakatdagi savdogarlarga pul jo`natishar edi. Shu tariqa yana ikki qudratli tabaqa - savdogarlar va sar-moyadorlar tabaqasi ham shakllangan. Ularning qo`lida katta boylik to`plangan.
Birjalarning vujudga kelishi. O`rta asrlar Yevropasida dastlabki birjalar 1409-yilda Bryugge (Gollandiya)da, 1460-yilda Antverpen (Belgiya)da, 1462-yilda Lion (Fransiya)da vujudga keldi. Birjalar tovar, valuta, ulgurji savdo bozorlaridir. Tovarlarning birjalar orqali sotilishi yo`lga qo`yila boshlangan. Bunda asosiy o`rinni brokerlar o`ynagan.
Ular mijoz-sotuvchi topshirig`i bilan uning foydasiga ish yuritgan. Broker mijoz tovarini uni qanoatlantiradigan narxda sotilishini kafolatlashda muhim o`rin tutgan.