Кириш (СЎз боши)

Chaqirik bosqichida o‘quvchilarni faollashtirish, mavzuning moxiyatiga kirib borish, uni his etish jarayoniga tayyorlash kabi maksadlar ko‘zda tutiladi.
Darsning keyingi jarayoni aqliy xujum tarzida olib borilib, uni darsning istalgan joyida qo‘llash mumkun. Masalan, o‘qituvchi biror muammoni yoki so‘zni doskaga yozib uning talqini so‘raladi.
Darsning anglash bosqichida esa aqliy xujumdagi baxs – munozara vositasida yuzaga kelgan xulosaviy fikrlar eshitilib zaruriyat bo‘lsa o‘qituvchi tomonidan to‘ldirilib, savol–javob vositasida mustahkamlanadi.
Fikrlash bosqichida o‘quvchilarga mavzu yuzasidan o‘zlashtirgan bilim va tushunchalari qisqa jumlalarda yozma ravishda bayon qilinadi.
Hozirgi talimning bosh maqsadlaridan biri o‘quvchilar nutqini o‘stirishdir. Bu vazifani amalga oshirish maqsadida kuyidagi noananaviy ish usullaridan foydalanish mumkun:
1. Berilgan matinni o‘qish va mazmunini so‘zlab berish. Bunda o‘qish tezligiga etibor beriladi.
2. Berilgan gapni mazmunini davom ettirib, matn hosil qilish: Parkda sayr qilar edim…
3. Berilgan maqol yoki hikmatli so‘zlarni sharxlash, izohlash.
4. Berilgan matn asosida munozara qilish.
5. Nazmiy asarlar mazmunini so‘zlab berish.
Yoki ko‘p manoli so‘zlarninig mano nozikliklarini farqlab misollar toptirish: Bulbul sayradi. Karomatjon rosa sayradi. Ko‘p manoli so‘zlarning mano nozikliklarini farqlashda munozarali darslarning ahamiyati katta. Bunday dars bir necha bosqichda olib boriladi: kitob leksimasi misolida ko‘rib chiqaylik.
Birinchi bosqich: kitob so‘ziniig predmet sifatida kishi ongida qanday tushuncha anglatishini aniqlash. Kitob tavsiflanadi: mukovalanganligi, varaqlardan iboratligi, bosma holda ekanligi.
Ikkinchi bosqich: qo‘lyozma holda ham kitobning mavjudligi yuzasidan savollar beriladi.
Uchinchi bosqich: kitob jurnal bilan muxokama qilinadi.
To‘rtinchi bosqich: bir jiltda ikkita kitobning joylashishi hakida malumotga ega bo‘lishadi.
Beshinchi bosqich: kitobga aloqador ayrim so‘zlar doskaga yoziladi: yozuvchi, birinchi, qiziq, badiiy, «Mashal» romani. O‘quvchilar shu so‘zlar ishtirokida gap to‘zishadi va har bir birikuvda kitob so‘zining mano qirralarining ochilishini anglab oladilar.
Noananaviy darslarning yana biri dars jarayonida talimiy o‘yinlardan foydalanishdir. Masalan, «Bittami yoki ko‘pmi?» o‘yini. Bir manoli va ko‘p manoli so‘zlardan iborat qator so‘zlar o‘qiladi. Ancha, arafa, asr, ariza, asqar, abadiyot, ball, ballada, baraka, abajur, abjir, bara, zo‘r, kechki, ko‘k, ko‘z, majburan, quloq, soqa, nizo, soya, tag, payshanba, tirnoq, o‘zoq. O‘quvchilar bu so‘zlarni ikkiga – bir manoli va ko‘p manoliga ajratib yozishadi. Tug‘ri va tez bajargan o‘quvchilar g‘olib sanaladi.