Кириш магистрлик диссертацияси мавзусининг асосланиши, долзарблиги

1-расм. Харажатларни бошқариш кетма-кетлиги¹¹⁵.

Бу кетма-кетлик харажатларни бошқариш тизимини жорий қилиш орқали хўжаликлар фаолиятида содир бўлаётган харажатларни мақсадли сарфланиши, назорат қилиниши ва натижада келадиган фойдани керакли мақсадлар учун сарфланишини таминлайди, деб ҳисоблаймиз.

Агар кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлар фаолиятида баҳолаш усули сифатида “ишлаб чиқариш харажатларини минималлаштириш” танлаб олинадиган бўлса, харажатларни бошқариш бу харажатларни камайтириш билан боғлиқ бўлади. Шу билан бирга субъектларда “қатъий белгилаб қўйилган харажатларда самарани максималлаштириш” мезонини танлаб олиш ҳам мумкин. Бу харажатлар аввалги даражада қолиб кетишини англатмайди: агар бундай ўсиш уларнинг самарадорлигини оширадиган бўлса, улар ўсиши мумкин. Субъект бошқарувчилари у ёки бу харажатларнинг ўсиш суръатини олдиндан аниқлаб олишлари лозим.

1. 
   боб бўйича хулоса
   

Биринчи боб бўйича хулоса қилиб айтадиган бўлсак, бошқарув ҳисобида харажатларни бошқариш тизимига бўлган талаб уларни янада ишлашга, янгилик яратишга ундамоқда. Бошқарув ҳисоби бир сўз билан айтганда ишлаб чиқариш корхоналариниг тизгини десак хато бўлмайди. Бошқарув ҳисобининг самарали ташкил этилиши корохнанинг эртасини белгилаб беради, унинг бугунги кундаги ва эртанги кундаги ҳолатини аниқлаб берувчи факторларни ишлаб чиқади. Шу сабабли харажатларни бошқариш тушунчаси моҳиятини чуқурроқ тушуниш уни ташкил этилишига алоҳида масъулият билан ёндошиш раҳбар ходим ва моддий жавобгар шахслардан қаттиқ талаб қилинади. Бизга маълумки, бошқарув ҳисобини ташкил қилиш ва уни юритиш бўйича норматив ҳужжат ёки қонунлар жорий этилмаган. Бу корхона раҳбарининг ўзига юклатилган бўлиб, у ўзи корхона ички норматив ҳужжати сифатида бошқарув ҳисоби бўйича норматив ҳужжат ишлаб чиқиш ва уни ўз корхонасида ижросини назорат қилиши мумкин. Бу бўйича раҳбарга ҳеч қандай тўсиқ мавжуд эмас. Фақатгина тўғри ва аниқ ташкил қилолса бас. Худди шундай ички назорат тизимини ташкил қилишда ҳам раҳбарият масъул бўлиб, унинг ҳам самарали ташкил этилиши мавжуд имкониятлардан самарали ва ўз вақтида фойдаланилишини кафолатлайди.