Kirish Karter joylashgan uzel yoki qismning vazifasi

KARTERGA QO’YILADIGAN TEXNIK TALABLAR

Blok-karterga qo‘yiladigan talab quyidagicha:
- yasashga, ya’ni quyishga qulay bo‘lishi;
- yetarli darajada mustahkam va bikr bo’lishi;
- issiqlikni yaxshi uzatishi;
-ichiga o‘rnatilgan mexanizmlami rostlash va almashtirish oson bo’lishi;
-massasi va gabarit o’lchamlari kichik bo’lishi lozim.

Ushbu talablarni qondirish uchun silindrlar va blok- kartering yuqori qismi yaxlit qilib quyiladi.

Odatda, blok-karteming mustahkamligini oshirish uchun quyidagi usullardan foydalaniladi:
l. Karterda to’siqlar yasaladi, tashqi devorlari qovurg'ali qilib tayyorlanadi, moy kanallari teshiladigan joylari qalinroq qilib yasaladi;
2. Karterning tekisligi tirsakli valning o‘qiga nisbatan pastroqda joylashtiriladi (ZIL-130 dvigateli);
3. To‘la tayanchli tirsakli vallar ishlatiladi (GAZ-24);
4. Karter tunnel tipida yasaladi (DB-67 dvigateli) -bu holda tirsakli val ajraladigan qilib tayyorlanadi, tub podshipniklar sifatida sharikli yoki rolikli podshipniklar ishlatiladi.
Blok-karteming bikrligi silindrlaming gilzalari hamda kallagida, tub podshipniklarda va poddon bilan burilish tekisliklarida deformatsiyaning kam bo'lishini ta ’minlaydi.
Hozirgi kunda ishlab chiqarilayotgan qatorli dvigatellar massasining 23-37% ini blok-karter tashkil etadi. F-simon dvigatellarda bu ko‘rsatkich bir oz yaxshi (22- 25%). Blok karterning massasini kamaytirish maqsadida uning devorlari va to'siq lari yupqa qilib yasaladi (3-5 mm).
Dvigatelni sovitish usuli blok-karterning massasiga ta’sir ko’rsatadi. Suyuqlik bilan sovitiladigan blok-karterlar nisbatan katta massaga ega, chunki ular suyuqlik oqishi uchun qo‘sh devorli qilib yasaladi. Bu bo‘shliq suyuqlik g'ilofi bo‘lib, u silindrlari qizib ketishdan saqlaydi.
Odatda, silindrlar blokining notekis qizishini kamaytirish maqsadida suyuqlik g'ilofga ayrim-ayrim beriladi. Buning uchun g‘ilofga maxsus yassi quvur o'rnatiladi. Sovituvchi suyuqlik g'ilofga va quvurga nasos yordamida alohida-alohida beriladi. Silindrlar kallagi har bir silindr bilan bog’langanligi uchun suyuqlikning tekis aylanib ochishi ta'minlanadi.
Dvigatelning massasini kamaytirish maqsadida silindming suv g'ilofi porshenning pastki chekka nuqtadagi holatida tugatiladi. Ayrim hollarda suv g‘ilofi kartergacha boradi. Bu esa blokning mustahkamligini oshiradi, moy
sovitishni yaxshilaydi.
Silindrlaming barcha sirtini suyuqlik bilan sovitish maqsadga muvofiq bo‘lib, uning deformatsiyasini kamaytiradi va bir tekis yeyilishini ta’minlaydi.
Havo bilan sovitiladigan dvigalellaming silindrlari alohida-alohida quyiladi va ular karterga shpilkalar yordamida qotiriladi. Ular ikki usulda mahkamlanadi:

1. 
   silindrlar uzun shpilkani ham kallak, ham silindi orqali o ‘tkazib karterga qotiriladi (siqilgan silindrlar, ularda yuklanish shpilkalarga tushadi);
   
2. 
   silindrlar karterga shpilkalar orqali qotiriladi (yuk­lanish silindrga tushadi), kallaklar esa silindrlarga boltlar yordamida mahkamlanadi. Bunday dvigatellarning silindrlari asosan cho‘yandan (D-37E, D-144 dvigatellari) yoki alyuminiydan (ZAZ-698 dvigateli) qovurg‘ali qilib yasaladi.
   

Silindrlar alyuminiydan yasalganda ichki sirti qattiq, g‘ovak xrom bilan qoplanadi.
Sovituvchi уuzalar- maydoni qovurg‘alaring balandligi va qalinligiga bog‘liq bo‘ladi va ular tajriba yo‘li bilan tanlanadi. Sovitish tizimi dvigatelning barcha ish rejimlarida detallarning harorati maqbul bolishini ta’minlab turishi lozim.
Materialar. Blok-karterlar odatda СЧ 24-44, СЧ 21- 40, СЧ 15-32, СЧ 32-52 markali kulrang cho‘yanlardan legirlovchi elementlar (xrom, nikel, marganets va boshqalar) qo‘shib yasaladi. Legirlovchi elementlar materialning mexanik xossalarini yaxshilaydi. Ayrim hollarda blok-karterlar alyuminiy qotishmalari (ACJI4; C-326) dan yasaladi. Bu holda uning massasi d io ‘yanga qaraganda 4 marta yengillashadi. Dvigatelning umumiy massasi esa 60% ga kamayadi.