Кино ва телевидениеда монтаж

16-rasm. 
 

---

48
 
 
Yomon!  Boshqa  misol:  insonning  umumiy-o‘rta  plani  va 
umumiy  plani  kadrlari  o‘zaro  montaj  qilinganda  qanday  natija 
bo‘ladi? (17-rasm). 
 
17-rasm.
  
 
Yana  yomon!..  Birinchi  misolda  ham,  ikkinchi  vaziyatda 
ham    tomoshabin  tasvirlar  kompozitsiyasida  qandaydir 
“sakrash”ni  his  qiladi,  ekranda  yoqimsiz  chaqnashni  kuzatadi. 
Muammo  nimada?  Kadrlarning  o‘zaro  montaji  natijasi  nega 
tomoshabin tomonidan bunday yomon qabul qilinmoqda?  
Keling, yana bir misolni ko‘rib chiqamiz: endi yirik va olis 
planlarni o‘zaro montaj qilib ko‘ramiz (18-rasm).  
 
18-rasm. 

---

49
 
 
Yana yomon!.. 
Qanday  qilib  yaxshi  natijaga  erishish  mumkin?  Kadrdan 
kadrga  o‘tishning  eng  maqbul  qoidasi,  usuli  qanday  va  nima 
qilsa  kadrdan  kadrga  o‘tishni  ko‘rish  tomoshabin  uchun  qulay, 
tushunarli bo‘ladi, uning ko‘ziga salbiy ta’sir ko‘rsatmaydi? 
Kinematografiyaning 
yuz 
yillik 
tajribasi 
va 
televideniening  yarim  asrlik  amaliyoti  bu  savolga  juda 
tushunarli va aniq javob berishga imkon beradi. Biroq, film yoki 
ko‘rsatuvni tomosha qilish paytida, bir kadrdan ikkinchi kadrga 
o‘tish 
jarayoniga 
bunday 
munosabatda 
bo‘lishga 
tomoshabinlarni  kino  yoki  televidenie  o‘rgatgani  yo‘q,  balki, 
tomoshabin  va  uning  psixofiziologiyasi  kino  va  televidenie 
rejissyorlarini bu narsaga e’tiborli bo‘lishga o‘rgatdi. 
Inson  ko‘rish  tizimining  g‘aroyib  xususiyatlaridan  biri 
shundaki,  inson  ko‘zi  filmdagi  bir  kadrdan  ikkinchi  kadrga 
o‘tishni,  qachonki  bu  ikki  kadr  o‘zaro  bir-biridan  o‘zining 
kompozitsiyasi, 
plan 
yirikligi 
bilan 
sezilarli 
darajada 
farqlansagina, oson va hech qanday zo‘riqishlarsiz  qabul qiladi. 
Bir  asrlik  tajribalar  shuni  ko‘rsatdiki,  filmdagi  kadrlarni 
montaj  qilishda  o‘rtada  bitta  plan  kattaligi  tashlab  montaj 
qilinsa  bu  montaj  o‘tishi  tomoshabin  ongi  va  ko‘zi  tomonidan 
oson idrok etiladi. Masalan, bir epizod yoki ko‘rinish doirasida, 
aynan  bitta  insonni  tasvirga  tushirishda,  uni  o‘rtada  bir  plan 
kattaligi tashlab tasvirga olish zarur. Ya’ni, uning yirik planidan 
keyin  umumiy  o‘rta  planga  o‘tish,  yirik  o‘rta  planidan  esa 
umumiy planga o‘tish maqsadga muvofiq bo‘ladi, va aksincha.  
Bu  qoida  amal  qilish  shart  bo‘lmagan  vaziyatlar  sifatida 
detal plandan yirik planga o‘tishni hamda  umumiy plandan olis 
planga o‘tishni aytib o‘tishgan (19-rasm). 

---

50
 
 
 
19-rasm. 
 
Amaliy  jixatdan  qaralganda  shuni  aytish  mumkinki,  bir