Kimyoviy tarkibi bo'yicha

6.Maxsus po’latlarning ishlash sharoiti va xususiyatlari.
Ishlash vaqtiga ko’ra p-d konstruksiyalari quyidagi 3ta asosiy guruhga ajratish mumkin:
1.Qisqa vaqt ichida ishlaydigan konstruksiyalar(minut davomida)
2.O’rtacha vaqt oralig’ida ishlaydigan kon-lar
3.Uzoq vaqt davomida ishlaydigan kon-lar(elektrostansiyalar,trubinalar,par o’tkazuvchi qurilmalar)
Harorat ta’sirida maxsus po’latlarda sinfiga qarab strukturasida quyidagi o’zgarishlar bo’lishi mumkin:
1.Karbid donalarining kogulyatsiyasi yoki perlitning sferalanishi (donalarning kattalashuvi) yoki yig’ilishi
2.Grafitlanish(xrom bo’lmagan perlit sinfidagi po’latlar uchun)
3.Yangi strukturalarning paydo bo’lishi va mavjud strukturalar o’zgarishi
4.Legirlovchi elementlarning qayta taqsimlanishi(qattiq holatda yuz beradi)
Payvandlangan kon-larda siljish va kichik skill kuchlanishlar natijasida toliqishi paytida quyidagi jarayonlar bo’lishi mumkin:
-donaning ichidagi deformatsiya bunda plastic deformatsiya donaning ichida siljish orqali ro’y beradi


7.Legirlovchi elementlarning kristallanishi
Berilgan haroratdagi metall ma'lum, energetik jihatdan eng barqaror holatga (tuzilmaga) ega bo'lib, minimal erkin energiya (10-rasm).T ning o'zgarishi bilan kristall panjaradagi atomlarning o'zaro ta'siri va erkin energiya shartlari o'zgaradi.

Rasm. 10. Qattiq (1) va suyuq (2) metallarning erkin energiyasining T ga bog'liqligi

T ning oshishi bilan atomlarning tugunlardan ajralishi va kristall panjarani alohida bloklarga yo'q qilish eHTimoli ortadi. Kristalli modda va uning qotichmasi bir vaqtda mavjud bo'lgan harorat nazariy kristallanish harorati Tm deyiladi.

To'liq suyuqlik holatiga erishish uchun o'ta qizib ketish (Tp) talab qilinadi. Tn qanchalik katta va T katta bo'lsa, atom guruhlari qanchalik kichik bo'lsa va ularning barqarorligi shunchalik kam bo'ladi. Bu markazlar qanchalik ko'p bo'lsa, qotib qolish vaqtida metall shunchalik nozik taneli bo'ladi, ya'ni erish sharoitlari metallning keyingi kristallanishi va xususiyatlariga ta'sir qiladi.
Kristallanish- metallning qattiqlashishi paytida kristallarning hosil bo'lish jarayoni - Фaqat T < Tm da, ya'ni o'ta sovutish paytida sodir bo'ladi.Tk.
Kristallanish jarayoni amalda boshlanadigan harorat haqiqiy kristallanish harorati TФc deyiladi.
Hipotermiya darajasi chaqirdiT = Tm-TФc. KamroqTc, Tm ga qanchalik yaqin bo'lsa, jarayon davom etadi va hosil bo'lgan kristallanish markazlari (CC) shunchalik barqaror emas. Tc ning ortishi bilan ko'proq miqdordagi KK shakllanishi uchun sharoitlar yaratiladi.
Eritilgan metallning kristallanishi bir vaqtning o'zida ikkita elementar jarayondan iborat:
– yadrolarning shakllanishi (kristallanish markazlari);
- bu markazlardan kristallitlarning o'sishi.
Quyma strukturasining asosiy elementlari dendrit va kristallitdir. Dendrit - daraxtga o'xshash, tanasi va shoxlari bo'lgan kristallar. Uning o'sishi issiqlik qabul qiluvchining Faolligiga bog'liq va issiqlik qabul qiluvchi tekislikka perpendikulyar yo'nalishda davom etadi.
Turli tartibli o'sayotgan o'qlarning qattiq sirtlari to'qnashganda, kristallitning qurilishi tugallanadi. Yo'nalishini yo'qotgan dendritlar va shaklini yo'qotgan kristallar kristallitlar deyiladi.