Kimyoviy tarkibi bo'yicha

12. PAYVAND CHOKLARDA SOVUQ DARZLARNING PAYDO BO’LISHI
Sovuq darzlar (XT) - payvandlangan birikmalar metallining mahalliy mo'rt kristallararo sinishi - uglerodli va legirlangan po'latlarning bo'g'inlaridagi nuqson, agar ular payvandlash jarayonida qisman yoki to'liq qotib qolsa.
XT 150...200 °C haroratdan kam bo'lgan sovutish jarayonida payvandlash tugagandan so'ng hosil bo'ladi. Ular payvandlangan birikmaning barcha zonalarida paydo bo'lishi mumkin (24-rasm).
Uzunlamasına XTlar OШЗda eng ko'p uchraydi. Darzlarning shakllanishi termoyadroviy chiziqqa tutashgan WSS hududida austenit donalaralarining chegaralarida ularning markazlarining paydo bo'lishi bilan boshlanadi (25-rasm).
Darz markazlarining uzunligi austenit donalaralarining ikki yoki uch diametridan oshmaydi. Sinish sezilarli plastik deformatsiya bilan birga kelmaydi va deyarli mo'rt bo'lib kuzatiladi.

Rasm. 24. Sovuq darzlar turlari payvandlangan bo'g'inlarda legirlangan po'latlar

Rasm. 25-rasm. ОШЗda sovuq yorilish (A) manbasi sohasida va uning rivojlanish sohasida (B) aralashgan sinish tabiati.

Fokusning sovuq mikro- va makrokrakka keyingi rivojlanishi aralash xarakterga ega bo'lishi mumkin, ya'ni. chegaralari bo'ylab ham, donalaralarning tanasi bo'ylab ham o'tadi. XT sinishi engil, oksidlanish izlari yo'q: diqqat markazida porloq qo'pol taneli va darzlar rivojlanishi zonasida mot nozik taneli.
XT shakllanishining asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat:
- darzlar manbai paydo bo'lgunga qadar inkubatsiya davrining mavjudligi;
- darzlar hosil bo'lishi, payvandlashdan keyingi holatdagi materiallarning qisqa muddatli chidamliligidan 0,9 dan kam bo'lgan kuchlanish qiymatlarida sodir bo'ladi.
XT - "yangi qotib qolgan" po'latning kechiktirilgan sinishi holatlaridan biri. "Yangi qotib qolgan" po'latning kechiktirilgan sinishi o'chog'ining kelib chiqishi donalaralarning chegara yaqin zonalarida mikroplastik deformatsiya (МПД) bilan bog'liq. Bunday po'latning strukturasida nisbatan kam kuchlanish ta'sirida sirpanishga qodir bo'lgan bo'sh dislokatsiyalarning mavjudligi SPDni aniqlaydi.
Issiqlik davriga ta'sir qilgandan so'ng darhol yangi so'ndirilgan martensitda ayniqsa yuqori dislokatsiya zichligi.