Kimyoviy birikmalarning izomeriyasi va nomenklaturasi

Kirish

Mavzuning dolzarbligi. Kimyoviy birikmalarning nomenklaturasi ularni kimyoviy va fizikaviy xossalarini o`rganishda va kimyoviy birikma haqida to`liq tasavvurga ega bo`lishda eng muhim omillardan biri bo`lib, ushbu mavzu bugungi kunning dolzarb mammolaridan biri hisoblanadi. Kimyoviy birikmalarning nomenklaturasi va izmeriyasi haqida bilimga ega bo`lmasdan turib, ular haqida chuqur ma`lumotga ega bo`lish mumkin emas. Har qanday organik va noorganik birikmalarni o`rganishda ularni tuzilishi asosida qanday nomlanishini bilish zarur. Kimyoviy birikmani to`liq nomi haqida bilish, uning molekulyar tuzilishi va qanday izomerlarga ega bo`lishi haqida fikr yuritish imkonini beradi. Kimyoviy birikmalar nomenklaturasi nisbatan kam o`rganilgan soxa bo`lganligi tufayli ushbu mavzuda tadqiqot olib borish, mavzuning dolzarbligini ko`rsatadi.
Mavzuning o’rganilish darajasi. Kimyoviy birikmalarning nomenklaturasi va izomeriyasi kimyoviy birikmalar tarixi bilan bevosita bog`liq bo`lib, ushbu mavzuga bag`ishlab yozilgan alohida adabiyotlarni kamligi e`tiborga loyiqdir. Har bir sinflar va bo`limlar o`rganilganda ularni nomlari berilgan bo`lsada, 1995-yilga qadar kimyoviy birikmalarning nomenklaturasiga doir alohida qo`llanma yoki darslik o`zbek tilida chop etilmagan. 1995-yilda “O’qituvchi” nashriyoti tomonidan I.R.Asqarov muallifligida organik birikmalarning nomenklaturasi va izomeriyasi nomli o`quv qo`llanma chop etilgan edi, ayrim ilmiy maqolalardan tashqari kimyoviy birikmalarning nomenklaturasiga doir alohida o`quv qo`llanma yoki darslik yozilmadi. Kimyoga oid darsliklar o`quv qo`llanmalarida kimyoviy birikmalarning nomenklaturasi qisqacha bayon qilinishi bilan chegaralanilgan. Biz Andijon Davlat Universiteti umumiy kimyo kafedrasida kimyoviy birikmalarning nomenklaturasi bo`yicha 2011- yildan buyon tadqiqotlar olib borib, to`plangan materiallar asosida 2013- yilda “Tafakkur” nashriyotida “Kimyoviy birikmalarning nomenklaturasi va izomeriyasi” nomli o`quv qo`llanmani chop etdik.