|
Mashg’ulot turi: ma’ruza
Mavzu: Ilmiy tadqiqot yo’nalishini tanlash va ilmiy muammo. Tadqiqot olib borish jarayonini tashkil etish.
Mavzu rejasi:
1. Muammo tushunchasi va uning mohiyati.
2. Ilmiy muammo va uning turlari
3. Ilmiy muammoning ilmiy tadqiqot bilan uyg’unligi.
Adabiyotlar:
O’zbekiston Respublikasi Oqituvchi maqomi to’grisidadi qonuni. Toshkent-2020.
Shermuhammedova N. ILmiy tadqiqot metadologiyasi. O’quv qo’llanma. T.,Axborot texnalogiyalari, 2014, 450 b.
Valieva C.,Tulenova K.J. Ilmiy tadqiqot metadologiyasi. O’quv qo’llanma. T., 2020.
Saifnazarov I, Muxtorov A, Sultonov T. Ernazarov D. Ilmiy tadqiqot metadalogiyasi. O’quv-uslubiy qo’llanma.
Izzetova E, Po’latova D.A., Filosofiya i metodologiya nauki. O’quv qo’llanma. T., 2013.
Davronov Z. D. Ilmiy tadqiqot metadologiyasi. T:TMI, 2006-267 b.
Tulenov J.T., Valieva S.I. Ilmiy ijod metodologiyasi. O’quv qo’llanma. T., 2008.
Saifnazarov I, Qosimov V, Nikitchenko G . Fanning falsafiy masalalari. Darslik . T., 2006.
Saifnazarov I, Qosimov V. “Ilmiy ijod metodologiyasi” dan ma’ruzalar matni. O’quv qo’llanma. T., 2004.
Saifnazarov I. Metodologiya nauchnogo tvorchestva Uchebnik, T., 2004.
Tulenov J.T.Dialektika nazariyasi. T.: Fan 2001.
Muammolar. Muammo bir tarafdan ideal-real holat o’rtasidagi tafovut bo’lsa, ikkinchi tarafdan Muammo – bu yechilishi lozim bo‘lgan masala yoki vazifa. Muammoni qo‘yish hali anglab yetilmagan narsa yoki hodisaning mavjudligini anglatadi. Ayni vaqtda bu narsa yoki hodisa muayyan tarzda tavsiflangan, ajratilgan, ya’ni u haqda muayyan boshlang‘ich bilim mavjud bo‘lishi lozim. Shunday qilib, muammoni bilish – bu alohida turdagi bilim: u «bilmaslik haqidagi bilim»dir.
Amaliyotda (ishlab chiqarish, ijtimoiy, tibbiy amaliyot va hokazolarda) va fanning o‘zida yuzaga keluvchi muammoli vaziyatlar ilmiy muammolarning manbai hisoblanadi. Ilmiy muammoni qo‘yish muammoli vaziyat tahliliga tayanadi, lekin bunday tahlilning o‘zi bilangina belgilanmaydi. Muammoli vaziyatga tushib qolgach, muammoni qo‘ya bilish lozim. Muammo nafaqat aniqlanishi, balki ilmiy ta’riflanishi ham lozim. Buning uchun uni sub’ektiv, individual, ruhiy jihatlardan mumkin qadar tozalash va fan tilida ifodalash zarur.
Odatda tadqiqotlar muammoni aniqlashdan boshlanadi.
Bunga misol tariqasida ilmiy tadqiqot dasturini ishlab chiqishning
an’anaviy mexanizmini keltirishimiz mumkin
Odatda tadqiqotlar muammoni aniqlashdan boshlanadi.
Bunga misol tariqasida ilmiy tadqiqot dasturini ishlab chiqishning
an’anaviy mexanizmini keltirishimiz mumkin
Odatda tadqiqotlar muammoni aniqlashdan boshlanadi.
Bunga misol tariqasida ilmiy tadqiqot dasturini ishlab chiqishning
an’anaviy mexanizmini keltirishimiz mumkin
Odatda tadqiqotlar muammoni aniqlashdan boshlanadi.
Bunga misol tariqasida ilmiy tadqiqot dasturini ishlab chiqishning
an’anaviy mexanizmini keltirishimiz mumkin
Ma’lumki, barcha tadqiqotlar muammoni aniqlashdan boshlanadi. Bunga ham ikki xil qarash mumkin: a) an’anaviy yondashuv:
1. Muammoni aniqlash;
2. Muammodan ilmiy muammoni
shakllantirish;
3. Ilmiy muammodan ishchi gipotezani yaratish(ilmiy yangilik) va tadqiqotning boshqa elementlari (obyekt, predmet, maqsad va vazifalar, metodlar)ni ishlab chiqish.
B) evristik-gipotetek yondoshuv:
1.Gipotezani ilgari surish;
2. Tadqiqotni rejalashirish;
3. Empirik tadqiqot o’tkazish;
4. Dalillarni sharhlash;
5. Ilgari surilgan gipotezani tasdiqlanishi yoki rad etilishi
Ilmiy muammoni qo’yish muammoli vaziyat tahliliga
tayanadi, lekin bunday tahlilning o’zi bilangina
belgilanmaydi
Ilmiy muammoni qo’yish muammoli vaziyat tahliliga
tayanadi, lekin bunday tahlilning o’zi bilangina
belgilanmaydi.
Muammo – muammoli vaziyat – ilmiy muammo
•Katta va muhim muammolarning qo’yilishi fan
tarmoqlarining rivojlanishini bir necha yillarga va
hatto o’n yilliklarga belgilab berishi mumkin
Ilmiy muammoni qo’yish muammoli vaziyat tahliliga
tayanadi, lekin bunday tahlilning o’zi bilangina
belgilanmaydi.
Muammo – muammoli vaziyat – ilmiy muammo
•Katta va muhim muammolarning qo’yilishi fan
tarmoqlarining rivojlanishini bir necha yillarga va
hatto o’n yilliklarga belgilab berishi mumkin
lmiy tadqiqotlarning muayyan muammolari amaliyot va fanning rivojlanish tendensiyalarini teran tushunishni talab etadi. Bu ulkan ahamiyat kasb etadi, chunki ilmiy tadqiqotlarning dasturlarini belgilaydi.
Katta va muhim muammolarning qo‘yilishi fan tarmoqlarining rivojlanishini bir necha yillarga va hatto o‘n yilliklarga belgilab berishi mumkin. Bunga mashhur «Gilbert muammolari» - D.Gilbert 1900 yil matematiklarning Parijdagi xalqaro kongressida so‘zlagan ma’ruzasida ta’riflab bergan va XX asr mobaynida matematikaning rivojlanish jarayonini belgilagan 23 muammo misol bo‘lib xizmat qilishi mumkin.
Olim muammoni baholashi va u shug‘ullanishga arziydimi, degan savolga javob berishi juda muhimdir. Predmetli bilimdan farqli o‘laroq, muammolar haqiqiy ham, soxta ham bo‘lishi mumkin emas. Ammo ularni boshqa mezonlar – muhimlik, dolzarblik, yechish mumkinligi (tadqiqotchilarni odatda muammoni mazkur vositalar bilan va mazkur muddatda yechish mumkin yoki mumkin emasligi to‘g‘risidagi masala juda qiziqtiradi) nuqtai nazaridan baholaydilar. Muammoni qo‘yish – har qanday ilmiy tadqiqotning dastlabki bosqichi. Ammo muammo qo‘yilganidan so‘ng uni yechish metodlarini topish talab etiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
