Kimyo-texnologiya

Issiqlik rejimi. O‘simlikdagi barcha fiziologik, biokimyoviy jarayonlar, suvni o‘zlashtirish, oziq moddalarning ildizdan bargga, murtak va mevaga, plastik moddalarning bargdan ildizga harakati tuproq hamda havo haroratiga bog‘liq.

Ko‘pchilik sabzavot ekinlari uchun harorat 20-25 ⁰S bo‘lganda fotosintez kuchayadi. Harorat bundan ko‘tarilsa, fotosintez susayib, 40-50 ⁰S ga yetgach mutlaqo to‘xtaydi. Fotosintez uchun qulay harorat juda ko‘p omillarga, birinchi navbatda yorug‘likka va karbonat angidrid gazi konsyentrasiyasiga bog‘liq. Yorug‘ kam, karbonat angidrid gazi miqdori past bo‘lsa, qulay harorat 100S, yorug‘ yetarli, karbonat angidrid gazi yetarli (0,03%) bo‘lsa, qulay harorat 20 ⁰S, yorug‘lik yetarli, lekin SO₂ 1,22 % bo‘lsa, qulay harorat 30 ⁰S bo‘ladi.

Sabzavot ekinlari ham boshqa ekinlar singari rivojlanishining turli fazalarida haroratga turlicha talab sezadi. Ko‘pchilik sabzavot ekinlar urug‘i 15-20 ⁰S da una boshlaydi, piyoz, karam, ildizmevalilar urug‘i esa 3-5 ⁰S da ko‘kara boshlaydi.

Gullash va meva tugish davrida o‘simlikning issiqlikka talabi yanada oshadi. Kartoshka va ko‘pchilik ikki yillik sabzavot ekinlari tuganak, ildizmeva hosil qilish, karambosh o‘rash davrida harorat pastroq 17-20 ⁰S bo‘lishini xohlaydi, chunki yuqori haroratda hosil organlarining o‘sishi susayadi yoki butunlay to‘xtaydi. Hosil pishish davrida, ayniqsa, saqlash jarayonida esa organik moddalar nafas olishga kamroq sarflanishi uchun harakat eng past darajada bo‘lishi kerak.

O‘simlik to‘qimalarida erkin suv bo‘lishi ularning sovuqqa chidamliligiga juda katta ta’sir etadi. Hujayralarda suv qancha kam bo‘lsa, harorat pasayganda hujayralar oralig‘iga suv shuncha kam o‘tadi va o‘simlik sovuqqa shuncha chidamli bo‘ladi. Shuning uchun quruq urug‘lar 100-200 ⁰S gacha sovuqqa chidaydi, ivitilgan yoki nishlagan urug‘lar esa salgina sovuqdan nobud bo‘ladi.

Sabzavot ekinlari issiqqa talabchanligiga qarab quyidagi beshta guruhga bo‘linadi: