Kimyo tarixi predmeti nimani o’rganadi

171.Butlerovning moddalar tuzilish nazariyasi. A.M. Butlerovning “kimyoviy tuzilish” nazariyasi javob beradi. Bu nazariya organik moddalarning izomeriyasi, tuzilishi, almashinish, birikish, ajralish, reaksiyalariga kirishishlarini, atomlarning nima uchun har xil reaksion qobiliyatlarga ega bo’lishlariga javob topdi. Bunga asos bo’lib yuqoridagi nazariyalar xizmat qildi. Butlerov kimyoviy tuzilish " moddada atomlarning o’zaro joylanishlari "deb tushuntirdi. Butlerov o’z nazariyasida har bir element reaksiyaga kirishish uchun ma’lum bir kuchga moyil bo’lishligini ko’rsatdi.
Reaksiyaga kirishishda bu kuchdan hammasi yoki bir qismi sarf bo’ladi deydi va bularni erkin valentlik deb atadi. Butlerov nazariyasining davomi sifatida Vodorod galogenidlarning kislotalardagi birikish va ajralish (Markovnikov V.V. va Zaysev A.M.) ni, Ketonlarning oksidlanishini (Popov A.N.), metil gruppaning eng barqaror (Flaviskiy F.M.) ekanligi haqidagi va aromatik uglevodorodlarda o’rinbosarlarning yo’nalishi haqidagi nazariyalar organik kimyoga kiritildi.
172.Gazlarning flogiston nazariyasini tushuntiring. shotlandiyalik mexanik Djeymis Uattom universal bug’ mashinasini konstruksiyasini taklif qildi. Bu sanoat rivojlanishining boshlanishi bo’ldi. Keyin bu mashinaga olovni ishlatishga o’tdi va nima uchun ba’zi moddalar yonadi, ba’zilari yonmaydi degan savol tug’ildi. Alkimyogarlar yonish uchun tarkibida S bo’lishi kerak deydi. Nemis vrachi va kimyogari Shtal yonish prinsipi flogiston nazariyasini yaratdi. U moddalar tarkibida – flogiston bo’ladi u yondirishga olib keladi, ular yonganda flogiston chiqarib yengil bo’lib qoladi deydi. Bu savolga javob topilmadi. Moddalar yonganda nima uchun og’irligi o’zgaradi, qanday gazlar ajralib chiqadi. Ingliz kimyogari Stiven Geyle(1677-1761) XVIII asrda gazlarni suv ostida to’plovchi asbob “pnevmatik vanna” yaratdi, lekin identifikasiyani bilmadi. Shotlandiya kimyogari D.Blek 1754 yilda
SaSO→ SaO + SO_{3 2}
o’rmon gazi deb yuritilgan SO₂ ni havo bilan bog’langan deb atadi va shu mavzuda magistrlik dissertasiyasini himoya qildi. G.Kavendish (1731-1810) –Me + 2NS1 = reaksiyasini o’tkazib gaz oldi va uni vodorod deb nomlab, uning xossalarini aytdi.
D.Pristli (1733-1804) gazlardan karbonat angidrid, azot (1) oksidi, ammiak, vodorod xlorid va oltingugurt (IV) oksidini oldi va gazlarni suv ostida to’pladi.