Kimyo tarixi predmeti nimani o’rganadi

169.N.S.Kurnakov kimyoviy moddalarni ‘’daltonidlar’’ va ‘’bertolidlar’’ ga ajratgan bu atamalar nimani bildiradi. Akademik Kurnakov o’zgarmas tarkibli birikmalarni (N₂O, NN₃), haqiqiy yoki daltanoidlar deb ataydi, nestexiometrik birikmalarni esa bertoloidlar nomi bilan ataydi. Masalan: ZrN_0,69. Bir yoki bir necha metallar bir-biri bilan hosil qiladigan birikmalarini intermetall birikmalar deyiladi. Intermetallarning elektr va issiqlik o’tkazish xossalari oddiy metalldan kam bo’lgani bilan ular qattiq, suyuqlanish temperaturasi juda yuqori bo’ladi. Intermetall birikmalar suvda erimaydi. Ko’plari kimyoviy barqaror, suvsiz eritmalarda olinadi.
170.Miqdoriy o’lchashning fanga kiritilishi. Kimyo fanida miqdoriy usullarning keng tadqiqot qilinishi kimyoviy metrologiyani yaratishni talab qildi. Atom molekulyar ta’limot nazariyasi asosida kimyodagi asosiy o’lchov birliklari:
Mol - Moddaning asosiy o’lchov birligi qilib qabul qilingan.
1871 yilda Parijda o’tkazilgan bosh Assambleya anjumanida SI (xalqaro o’lchov birliklari sistemasida) mol - modda miqdori etib qabul qilingan.
Mol - bu moddaning 0,012 kg uglerod izotopi •10¹²S da nechta atom bo’lsa, tarkibida shuncha strukturaviy birliklar ( molekula, atom, ion, elektron va boshqalar ) bo’ladigan miqdoridir. Bitta uglerod atomining massasini ( 1,993^-26 kg) bilgan holda 0,012 kg ugleroddagi atomlar soni N_A ni hisoblab topish mumkin:
0,012 kg/mol
N•10qadi. _A = ----------------- = 6,02²³ 1 mol kelib chi
1,993•10^-26
Bunga Avogadro soni deyiladi va istalgan moddaning bir molidagi struktura birliklari sonini ko’rsatadi.
Molyar massa - modda massasining modda miqdoriga nisbatiga teng kattalik. Uning o’lchov birligi kg/mol yoki g/mol; odatda u M harfi bilan belgilanadi.
Kimyoviy metrologiyada atom va molekuyar massalar juda katta ahamiyatlidir. Ularni aniqlashning juda ko’p usullari mavjud Mas: atom massani topish - Avogadro usulida, Kannisaro usulida, Mendeleyev usulida, Masspektrometrik usulda va h. k. larda aniqlanadi. Molekulyar massalarni topishda esa Avogadro qonuni, Mendeleyev - Klapeyron tenglamalaridan
foydalaniladi. Moddalarning reaksiyaga kirishish qobiliyatining asosiy o’lchov birligi bo’lib ekvivalent birligi xizmat qiladi