Kimyo tarixi predmeti nimani o’rganadi

90.Volfgang Debereynerning triadalarini tushuntiring.
1817 yilda Iogann Volfgang Debereyner uchta-uchta elementdan iborat o’xshash elementlarning guruhlarini tuzdi va ularni triadalar deb atadi. Ќar qaysi triadada o’rtadagi elementning atom massasi, ikki chetdagi elementlar atom massalari yig’indisining 2 ga bo’linganiga teng. O’sha vaqtda ma’lum bo’lgan elementlardan faqat yettita triada tuzish mumkin bo’ldi. Masalan: Sa-Sr-Ba (1817y), Li-Na-K, S-Se-Te, Cl-Br-I (1829y). Bu qoida keyinchalik elementlar klassifikasiyasini tuzishda foydalanildi



91.L. Gmelin tomonidan taklif qilingan gruppalarga ajratish qanday bo’lganligini haqida ma’lumot bering.
1843 yilda L. Gmelin bir-biriga kimyoviy xossalari yaqin bo’lgan elementlarni aniq tartibda gruppalarga joylashtirdi. Jadvalning yuqorisiga 3 ta bazis element kislorod, azot va vodorodni yozib uning tagiga elementlarni triada, tetraada va pentaada holda joylashtirdi,bunda u metallmasligini, elektromanfiyligi va elektromusbatligini asos qilib olgan.
92.Shankurtuaning elementlar klassifikasiyasini tushuntiring

1862 yil fransuz tabiatshunosi A.Ye.Shankurtua elementlar klassifikasiyasini atom og’irliklari ortib borishi asosida spiral bo’ylab joylashishiga qarab gruppalarga ajratdi. Silindrda vintlar bo’yicha chiziqlarga joylashtiradi. U tellur bilan tugagani uchun Tellur vint deb ataldi.

93.Ingliz ximigi J.Nyulends tomonidan taklif qilingan klassifikatsiyasini tushuntirig

1864 yil ingliz ximigi J.Nyulends, elementlarni ekvivalent og’irliklari bo’yicha oshib borishiga qarab joylashtirdi. 7 elementni bir gruppaga joylashtirib 8-element xossalari bir-biriga o’xshash bo’ladi deydi (oktav qoidasi). U birinchi bulib 8- elementda xossalar qaytarilishini aniqladi.Bu dastlabki guruhlardagi 17 ta elementga taalluqli bo’lib qolgani uchun uncha ahamiyatga olinmadi.

94.Ingliz ximigi U.Odlingning ishlarini haqida ma’lumot bering.

1857-1868 yillarda ingliz ximigi U.Odling elementlar atom massalari oshishiga qarab bir qancha jadval yaratdi. Bularda xossalari ham o’xshash bo’ladi deydi, lekin asosan arifmetikaga ahamiyat berdi. 1857 yilda 49 elementni 9 gruppaga ajratadi. 1861 yilda kimyoviy yaqin bo’lgan elementlarni triada, tetraada va pentaadalarga ajratib gruppalar tuzdi. Bu guruhlarga vodorod, bor va qalay kirmay qoldi. 1868 yilda 52 aniq bo’lgan elementdan 45 tasini gruppalarga atom og’irliklari oshib borishini hisobga olib joylashtirgan eng axamiyatli tablisa tuzildi.