Kimyo tarixi predmeti nimani o’rganadi

279. Elektronning ochilishi va uning kimyoning rivojiga ta’siri
Katod nurlarini 1879 y. ingliz olimi Kruks ochdi. Yuqori kuchlanishli ( 7∗1000 V) elektr tokini havosi so’rib olingan shisha nayda kavsharlangan elektroddan (katoddan) o’tkazilganda ko’zga ko’rinmaydigan nurlar vujudga kelishi aniqlandi. Bunday nurlar katod nurlari deyiladi. Bu nurlar ko’zga ko’rinmas bo’lib, ularning yo’liga qattiq moddalar qo’yilsa nurlanish vujudga keladi. Manfiy zaryadlangan zarrachalar magnit va elektr maydonlarida og’ishi kabi katod nurlari ham og’adilar. Shunday qilib katod nurlari elektronlar oqimidan iborat ekanligi isbotlandi. Ingliz fizigi Djozef Tomson elektronlar manfiy zavryadlangan zarrachalar bo’lib, atom strukturasi tarkibiga kirishini aniqladi. 1897 yilda Dj. Tomson elektron elektr zaryadini uning massasiga nisbatini (e/m)ni o’lchashga muvaffaq bo’ldi va bu nisbat 1,76∗10 8 kl/g. teng ekanligini aniqlandi. Faqat 1909 yilda Chikago universitetidan R.Milliken juda ko’p tajriba natijalariga asoslanib elektron zaryadini o’lchashga muvaffaq bo’ldi va bu qiymat 1,6∗10-19 Kl. teng ekanligini topdi.

280. Kimyodagi buyuk kashfiyotlar.
Elementlarning davriy sistemasining yaratilishi 1869 yilga to‘g‘ri keladi, o‘shanda Mendeleyevning “Atom og‘irligi va kimyoviy o‘xshashligiga asoslangan elementlar sistemasi tajribasi” nomli birinchi maqolasi paydo bo‘lgan. Shunga qaramay, 1905 yilda Nobel qo'mitasi unga mukofot berish bo'yicha birinchi takliflarni oldi. 1906 yilda Nobel qo'mitasi ko'pchilik ovoz bilan Qirollik Fanlar akademiyasiga mukofotni D.I.Mendeleyevga berishni tavsiya qildi.
Amerikalik kimyogar Linus Karl Poling 1954 yilda kimyoviy bog'lanishning tabiatini o'rganish va kompleks birikmalar tuzilishini tushuntirish uchun Nobel mukofoti sovrindori bo'ldi.
1903 yilda eri frantsuz fizigi Per Kuri bilan birgalikda "professor Anri Bekkerel tomonidan kashf etilgan nurlanish hodisalarini o'rganish uchun" fizika bo'yicha Nobel mukofotiga sazovor bo'ldi.
281. Element tushunchasining rivojlanish tarixi. 282.Atom haqidagi dastlabki tushunchalar
Moddalar massasini saqlanish qonuni kimyoviy jarayonlarni borish xarakterini moddalarning tarkibi miqdoriy analizini ilmiy jihatdan asoslab beradi. Bu ishlardan bexabar holda 1808 yilda ingliz olimi J.Dalton atomistik ta’limotni quyidagicha ta’rifladi: 1. Moddalar nihoyatda mayda zarrachalar – atomlardan tuzilgan, atom yanada kichikroq zarrachalarga bo’linmaydi: 2. Har qaysi kimyoviy element faqat o’ziga xos “oddiy” atomlardan tuzilgan bo’lib, bu atomlar boshqa element atomlaridan farq qiladi, har bir elementning atomi o’ziga xos massa va o’lchamga ega: 3. Kimyoviy reaksiya vaqtida turli elementlarning “oddiy” atomlari o’zaro aniq va o’zgarmas butun sonlar nisbatida birikib, “murakkab” atomlarni hosil qiladi: 4. Faqat boshqa – boshqa xossalarga ega bo’lgan atomlar o’zaro birika oladi, bir elementning atomlari hyech qachon o’zaro kimyoviy reaksiyaga kirishmaydi. Ular bir biridan itarishadi. Dalton bu nazariyasidan foydalanib, kimyoning asosiy qonunlarini izohlab berdi. U kimyoviy element tushunchasiga aniq ta’rif berdi: “kimyoviy element bir xil xossalar bilan tavsiflanadigan atomlar turidir”.