«kimyo» kafedrasi “umumiy kimyo” fanidan

Funksional guruh izomeriyasi
Bu turdagi izomeriya sinflar orasida uchraydi ya’ni izomer birikmalar bir bir bilan funksional guruhga farqlanadi. Bunday izomeriyaning eng oddiysi alken-sikloalkan izomeriyadir. Bu birikmalar bir-biridan qo’shbog’ va halqa bilan farqlanadi.

Bu turdagi izomeriyaga spirt-efir, alьdegid-keton, karbon kislota murakkab efir izomeriyalarni ham misol keltirish mumkin:

Spirt Oddiy efir

Alьdegid Keton To’yinmagan spirt



Karbon kislota Murakkab efir


Funksional guruhning holat izomeriyasi
Funksional gruhning holat izomeriyasi ham tuzilish izomeriyasiga o’xshash bo’lib, unda bir xil uglerod skeletini tutan birikmalarda alkil guruhlar, funksional guruh, qo’shbog’ yoki uchbog’larning holati o’zgarishi bilan izomerlar hosil qilinadi. Masalan To’yingan uglevodorodlarda alkil guruhlarning o’rnin almashtirish bilan yangi izomer moddalarni keltirib chiqarish mumkin.

Keltirilgan misolda pentan skeletini saqlab qolgan holda biz alkil radikalining joyini o’zgartirish orqali boshqa izomer birikmani hosil qildik.
Xuddi shunday qo’shbog’ yoki uchbog’ning holatini o’zgartirish bilan to’yinmagan uglevodorodlarning izomerlarini hosil qilish mumkin.

Spirtlarda gidroksil guruhining o’rnini almashtirish bilan birlamchi spirtlardan ikilamchi spirtlarni hosil qilish mumkin. Bu ham o’z navbatida funksional guruhning holat izomeriyasiga misol bo’la oladi.

Aminokislotalarda aminoguruh holatining o’zgarishi bilan boshqa birikmalar hosil bo’ladi. Siz yaxshi bilasizki oqsillarni hosil qilishda faqat α-aminokislotalar, yoki 2-aminokislotalar ishtirok etadi.

Metameriya
Tuzilish izomeriyaning o’ziga xos turi bo’lib, geteroatom bilan ajratilgan bir nechta uglevodorod radikallari orasida uglerod atomining turlicha taqsimlanishidir.Metameriya bir qator alifatik oddiy, murakkab efirlar, tiospirtlar va aminlar qatorida kuzatiladi.
Izomeriyaning bu ko’rinishi A.M. Butlerov tomonidan ham kuzatilgan.
Oddiy efirlardagi metameriya:

Murakkab efirlardagi metameriya: