«kimyo» kafedrasi “umumiy kimyo” fanidan

Organik birikmalarning xususiyatlari
Organik moddalar bir qancha xususiyatlarga ega masalan ayrim organik moddalar o’ziga xos rangga ega bo’lib ulardan bo’yoq sifatida foydalaniladi. Quyidagi jadvalda moddalar va ularning o’ziga xos ranglari berib o’tilgan.

Rang moddalarning yagona hususiyati emas, moddalar hususiyatlaridan yana biri bu ularning hidi hisoblanadi. Atrofimizda bir qancha badbuy hidli organik moddalar uchraydi masalan: sassiq qo’zanning badbo’y hidini tiollar beradi.

1889-yilda Germaniyaning Frayburg shahrida aholini evakuasiya qilinishiga tioaseton bilan olib

borilayotgan tadqiqotlar sabab bo’ldi. SHundan so’ng tadqiqotlar to’xtatildi. Xonadonlarda yoqiladigan tabiiy gaz tarkibida oz miqdorda uchlamchibutiltiol qo’shiladi.

Ko’plab hashorotlar o’z juftini uchuvchan hidli organik moddalar feromonlar orqali topishadi.
Ba’zi organik moddalarga extiyojlarning ko’pligi sababli ko’p ming tonnalab ishlab chiqariladi.
Vitamin C ko’p miqdorda SHveysariyaning Roche firmasi tomonidan ishlab chiqariladi.
SHular qatorida organik bo’yoqlar ham ko’p miqdorda ishlab chiqariladi. Organik bo’yoqlar plastik materiallarni, matolarni, qog’ozlarni bo’yashda keng foydalaniladi. Bu maqsadlarda yiliga bir necha tonnalab organik bo’yoqlar ishlab chiqariladi masalan, Azko Nobel fermasi 2010 yilda € 14,6 mlrd indigo bo’yog’ini sotuvga chiqaradi. Indigo asosan ko’k rang beruvchi bo’yoq poliefir matolar bo’yog’i sifatida ishlatiladi. Benzofo’ranozani ICl bilan ishlov berilib sintetik matolar uchun bo’yoq, metallarning ftalsianat komplekslari tipik ko’k- yashil rang beruvchi bo’yoq sifatida ishlatiladi, qizil rang yeruvchi pigment sifatida 1,4-diketopirrolo [3,4-s] pirrolidin qo’llaniladi.

Indigo	Benzofuranoza ICl kompleksi	Plastiklar uchun yashil bo’yoq	Qizil rang pegment