Lmiy raxbar: k f. f d. D. A. Hazratova Buxoro 2022

BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI
Organik va fizkolloid kimyo kafedrasi
Tolibov Sobirjon Sohibjon o`g`li

XITOZAN IShTIROKIDA IPAK MATOLARNI FAOL BO`YoVChI MODDALAR BILAN BO`YaSh JARAYoNINItakomillashtirish

lmiy raxbar: k.f.f.d. D.A. Hazratova


Buxoro 2022
Mavzusining dolzarbligi va zarurati
Jahonda tabiiy ipak tolali to`qimachilik matolarni ekologik toza xomashyolardan foydalanib bo`yash ularning qimmatbaho xususiyatlariga, inson salomatligiga va atrof muhitga ta’sir qilmaydigan texnologik jarayonlarni ishlab chiqishni talab etadi.
Hozirgi kunda, bozor munosabatlarini va to`qimachilik materiallari sifati talablarining ortishi sharoitida to`qimachilik korxonalari orasidagi raqobatni hisobga olgan holda, mahalliy xom ashyolar ishtirokida resurs tejovchi va ekologik toza texnologiyalarning yaratilish tendensiyasi dolzarb muammo hisoblanadi.

Tabiiy resuruslardan rasional foydalanish, ekologik muammolarni bartaraf etish, biodegradasiyalanuvchi polimerlardan foydalanishni kengaytirishga e’tibor ortayotgan bir vaqtda xitozanning kimyoviy xossalaridan keng imkoniyatlar yaratish uchun xomashyoni boshqa istiqbolli turlarini ishlab chiqish lozim.Tadqiqotlar uchun Apis Mellifera asalarilaridan olingan xitozan,“Bukhara Brilliant Silk” da ishlab chiqarilgan krepdeshin matosi va Reactive

• Tabiiy resuruslardan rasional foydalanish, ekologik muammolarni bartaraf etish, biodegradasiyalanuvchi polimerlardan foydalanishni kengaytirishga e’tibor ortayotgan bir vaqtda xitozanning kimyoviy xossalaridan keng imkoniyatlar yaratish uchun xomashyoni boshqa istiqbolli turlarini ishlab chiqish lozim.Tadqiqotlar uchun Apis Mellifera asalarilaridan olingan xitozan,“Bukhara Brilliant Silk” da ishlab chiqarilgan krepdeshin matosi va Reactive
• blue К” (Zhejiang, China) faol bo`yovchi modda ishlatildi.

Xitin va xitozan molekulasining tuzilishi

IZLANIShDAN MAQSAD

To`qimachilik sanoatida ipak tolali matolarni faol bo`yoqlar bilan bo`yashda intensifikator sifatida xitozanni qo`llash orqali bo`yovchi moddadan samarali foydalanish hamda bo`yalgan matoning fizik-mexanik xossalarini o`rganish

Ish maqsadini amalga oshirish uchun quyidagi vazifalar qo`yilgan:

• tabiiy tolali matolarni bo`yashda mahalliy xomashyolarni qo`llash imkoniyatlarini o`rganish;
• Bo`yalgan ipak matoni turli fizik-kimyoviy ta’sirlarga chidamliligini o`rganish;
• Ipak matolarni bo`yashda bo`yovchi moddaning fiksasiya darajasi va rang intensivligiga xitozanning ta’sirini o`rganish;

Tabiiy ipakni bo`yash uchun qo`llaniladigan tarkib faol bo`yoq, ishqoriy agent, elektrolit va suvdan tashqari qo`shimcha ravishda bo`yash intensifikatori – xitozanni ishlatildi, elektrolit sifatida natriy sulfat, ishqoriy agent sifatida esa – natriy karbonat qo`llanildi, u bo`yoqning ipak bilan reaksiyasi uchun optimal pH muhitni yaratadi.

Tabiiy ipakni bo`yash uchun qo`llaniladigan tarkib faol bo`yoq, ishqoriy agent, elektrolit va suvdan tashqari qo`shimcha ravishda bo`yash intensifikatori – xitozanni ishlatildi, elektrolit sifatida natriy sulfat, ishqoriy agent sifatida esa – natriy karbonat qo`llanildi, u bo`yoqning ipak bilan reaksiyasi uchun optimal pH muhitni yaratadi.

Ярим узлуксиз усул билан ипак матоларни бўяш технологияси

Бўялган матонинг ранг сифат кўрсаткичларига интенсификаторнинг таъсири

Ипак матолар рангининг турли физик-кимёвий таъсирларга чидамлилиги

№	Хитозан концентрацияси	Совунга чидамлилиги 400С	Терга чидамлилиги 40 C
1	0	4/4/5	4/4/5
2	0,1	4/5/5	4/5/5
3	0,5	4/5/5	5/4/5
4	1,0	5/5/5	5/5/5
5	1,5	5/5/5	4/5/5

Хулоса.

• Shunday qilib, bioparchalanuvchi xitozan polimeri Faol yorqin K bo`yoq ning yuqori singish darajasini va rang
• intensivligining bir tekis taqsimlanishini ta’minlaydi.
• Shu bilan birga 1,0 g/l konsentrasiyali xitozan qo`llanilgan ter va sovunga nisbatan yuqori mustahkamlik namoyon bo`ladi.

Эътиборингиз учун рахмат!