«kimyo» kafedrasi “umumiy kimyo” fanidan

Elektrolitlarning dissotsilanish darajasi. Kuchsiz elektrolitning dissotsilanishi natijasida hosil bo’lgan kation va anionlar bir-biri bilan to’qnashib qaytadan erigan modda molekulasini hosil qiladi. Demak, kuchsiz elektrolitning dissotsilanish tenglamasida, kuchli elektrolitning dissotsilanish tenglamasidan farqli o’laroq, tenglik alomati o’rniga qaytarlik belgisi yoziladi. Masalan,
CH₃COOH ↔ H⁺ + CH₃COO^–
Erigan mollarning yoki elektrolit molekulalarining qancha qismi ionlarga ajralganini ko’rsatuvchi kattalik elektrolit dissotsilanishi darajasi deyiladi va α harfi bilan belgilanadi.

Masalan, 1 0,1M sirka kislota eritmasida kislotaning faqat 0,00136 moli ionlarga dissotsilangan. Demak,
Elektrolitning dissotsilanish darajasini prosentlarda ifodalash uchun α ni 100 ga ko’paytirish kerak. Eritmadagi elektrolitning dissotsilanish darajasini har xil usul bilan aniqlash mumkin.Uni, masalan, eritmaning muzlash temperaturasining pasayishidan yoki qaynash temperaturasining pasayishini Δt'_muz orqali kuzatilayotgan qaynash temperaturasining ko’tarilishini esa Δt'_qay orqali, shu kattaliklarning Δt = R · C formuladan hisoblab topilgan qiymatlarini Δt'_muz va Δt'_qay orqali belgilasak,
bo’ladi.
Elektrolitmaslarning suvdagi eritmalarida esa i >1. Binar elektrolit, ya’ni ikki ionga dissotsilanuvchi, masalan, H₂SO₃ = H⁺ + SO₃^2– uchun 3 ga teng. Vant-Goff koeffitsiyenti elektrolitning eritmada barcha molekulalari ionlarga ajralgandagina maksimal qiymatga ega bo’ladi. dissotsilanish darajasi bilan Vant-Goff koeffitsiyenti orasida miqdoriy bog’lanish bor. Suvda erigan elektrolit molekulalari sonini N, uning dissotilanish darajasini α bitta molekulaning parchalanish natijasida hosil bo’lgan ionlar sonini n orqali belgilasak quyidagilar kelib chiqadi:
N·α–dissotsilangan molekulalar soni; N·α·n–hosil bo’lgan ionlar soni va (N- N·α) = N·(1-α)–dissotilanmagan molekula va ionlarning umumiy soni;
N · (1 – α ) + N · α · n bo’ladi.
Bu holda Vant-Goff koeffitsiyentini quyidagicha ifodalash mumkin:

Bu formulani o’zgartirib yozilsa, quyidagicha bo’ladi:
;
Agar Vant-Goff koeffitsiyenti ma’lum bo’lsa, bu formula elektrolitning dissotsilanish darajasini hisoblab topishga imkon beradi.