Kimyo fani bo‘yicha o‘zbekiston respublikasi uzluksiz ta’lim milliy o‘quv dasturlari ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi

10-mavzu. V A guruh elementlari
V guruh asosiy guruhcha elementlarining umumiy tavsifi. Azot. Tabiatda azot. Uning 
laboratoriya va sanoatda olinish usullari. Azotning vodorodli birikmalari. Ammiak. 
Ammiakning laboratoriya, sanoatda olinish usullari va qo‘llanishi. Ammiakning 
fizikaviy va kimyoviy xossalari. Ammoniy ionining hosil bo‘lishi. Ammoniy tuzlarining 
xossalari. Gidrazin. Gidrazin molekulasining tuzilishi. Gidrazinning kimyoviy xossalari. 
Gidroksilamin. Azid kislota. Azotning kislorodli birikmalari. Olinishi va xossalari. Nitrit 
kislota va uning tuzlari, kimyoviy xossalari. Nitrat kislotaning laboratoriya va sanoatda 
olinishi. Nitrat kislotaning kimyoviy xossalari. Zar suv va uning xossalari. Nitrat kislota 
tuzlari va ularning termik parchalanish mahsulotlari. Azotning tabiatda aylanishi. Azotli 
o‘g‘itlar. O‘zbekistonda azotli o‘g‘itlar ishlab chiqarishning rivojlanishi. 
Fosforning eng muhim tabiiy birikmalari. Fosforning olinishi, allotropik shakl 
o‘zgarishlari. Fizikaviy va kimyoviy xossalari. Fosforning vodorodli birikmalari. 
Fosforning kislorodli birikmalari. Gipofosfit kislota. Gipofosfitlar. Fosfat kislota. Fosfor 
(V) oksidi. Meta-, orto-, pirofosfat kislotalar.

---

159
Ortofosfat kislota, sanoatda olinishi, xossalari, ahamiyati. Fosfor galogenidlari. 
Fosfor va fosforli birikmalarning amalda qo‘llanilishi. Fosforli o‘g‘itlar. O‘zbekistonda 
fosforli o‘g‘itlar ishlab chiqarishning rivojlanishi. Mishyak, surma, vismut va ularning 
birikmalari hamda ularning ishlatilishi.
11-mavzu. VI A guruh elementlari
E
lementlar atomlari xossalarining umumiy tavsifi va elektron formulalari. Kislorod. 
Kislorodning fizikaviy va kimyoviy xossalari. Kislorodning tabiatdagi roli. Kislorod 
allotropiyasi. Ozon. Uning xossalari va olinishi. Tabiatda hosil bo‘lishi. Havo. Oltingugurt 
va uning tuzilishi. Oltingugurtning tabiatda tarqalishi. Oltingugurtning vodorodli 
birikmalari. Vodorod sulfid, fizikaviy va kimyoviy xossalari. Sulfid kislota va uning 
tuzlari. Oltingugurtning kislorodli birikmalari. Oltingugurt (IV) oksid, sulfit kislota va 
uning tuzlari. Tiosulfat kislota va tiosulfatlar, ularning amaliy ahamiyati. Oltingugurt 
(VI) oksid. Sulfat kislota ishlab chiqarish. Sulfat kislotaning fizikaviy-kimyoviy xossalari, 
ishlatilishi. Pirosulfat kislota. Persulfat kislota va uning tuzlari. 
Selen va tellur. Ularning olinishi, fizikaviy va kimyoviy xossalari. Selen va tellurning 
hozirgi zamon texnikasidagi ahamiyati. Selen va tellurning vodorodli va kislorodli 
birikmalari. Selenat va tellurat kislotalar hamda ularning ishlatilishi.